تیروتوکسیکوز یا تیروتوکسیکوزیس به وضعیتی گفته می‌شود که در آن ازدیاد شدید هورمونهای تیروئید در بدن رخ می‌دهد و علائم مشخصی را به دنبال دارد. یکی از علل تیروتوکسیکوزیس، پرکاری غده ی تیروئید است اما می‌تواند علل دیگری نیز داشته باشد که در ادامه به آن اشاره می‌شود. تیروتوکسیکوزیس می‌تواند به طوفان تیروئیدی که یک وضعیت تهدید کننده ی حیات است، منجر شود.
علائم تیروتوکسیکوز
افزایش شدید هورمونهای تیروئید در بدن باعث ایجاد علائمی آزاردهنده در فرد می‌شود، از جمله:
- احساس اضطراب
- تپش قلب
- عرق کردن زیاد و مرطوب شدن پوست
- عدم تحمل گرما
- خستگی
- کاهش بی‌دلیل وزن علی رغم اشتهای بسیار زیاد
- ضعف عضلات
- لرزش دست
- در خانمها کاهش مقدار خونریزی پریود و افزایش فاصله بین پریودها
پزشک این نشانه‌ها را در هنگام بروز این بیماری در بیمار می‌یابد:
- افزایش ضربان قلب
- افزایش فشار خون
- تنگی نفس در افراد مسن
- مرطوب بودن پوست بیمار
- بیرون زدن چشم از حدقه (اگزوفتالمی)
- بزرگی تیروئید (گواتر) ممکن است وجود داشته باشد
علل تیروتوکسیکوزیس
- بیماری‌های زمینه‌ای تیروئید مثل بیماری گریوز، آدنوم توکسیک و گواتر مولتی ندولر توکسیک علل اصلی ایجاد تیروتوکسیکوزیس هستند.
- مصرف نادرست قرص تیروئید: متأسفانه بعضی افراد مبتلا به مشکلات تیروئید از نوع بیماری خود به خوبی آگاه نیستند و به بررسی و چک‌آپ منظم سطح هورمونهای تیروئیدی نیز پای‌بند نیستند. برای مثال ممکن است فرد مبتلا به کم‌کاری، در اثر تغییرات غده ی تیروئید دچار پرکاری شود و نیاز به تغییر دارو وجود داشته باشد. اما به علت عدم بررسی منظم، از این موضوع باخبر نباشد و به علت مصرف داروی لووتیروکسین دچار پرکاری شود. بهتر است فرد مبتلا، از نوع بیماری خود (پرکاری یا کم‌کاری تیروئید)، نوع داروی مصرفی (لووتیروکسین یا متی‌مازول یا پروپیل تیواوراسیل)، و جواب آخرین آزمایش چک‌آپ انجام شده آگاهی داشته باشد تا با مصرف نادرست دارو به مشکلاتی مثل پر کاری شدید دچار نشود.
- التهاب تیروئید (تیروئیدیت): التهاب غده ی تیروئید بر اثر علل عفونی (ویروسی) یا خودایمنی می‌تواند باعث آزادسازی ناگهانی هورمونهای ذخیره شده ی تیروئید و ایجاد تیروتوکسیکوز شود. تیروئیدیت بعد از حاملگی به علت خودایمنی از علل شایع این بیماری است.
- مصرف زیاد ید
- داروها: داروی آمیودارون یک داروی ضد آریتمی است و به علت داشتن ید، می‌تواند باعث ایجاد تیرو توکسیکوز شود.
- دیگر علل نادر: تومور آدنوم هیپوفیز، تیرو توکسیکوز بارداری و مول بارداری از دیگر علل نادر تیرو توکسیکوزیس هستند.
عوارض تیروتوکسیکوزیس
تیروتوکسیکوز درصورت درمان نشدن می‌تواند به طوفان تیروئیدی منجر شود. طوفان تیروئیدی یا Thyroid storm وضعیتی خطرناک است که با تب، تعریق، افزایش ضربان قلب و افزایش فشار خون خود را نشان می‌دهد. کاهش اشتها، تنگی نفس، تهوع و استفراغ، درد شکم، اضطراب و تغییر رفتار از علائم دیگر این وضعیت است. طوفان تیروئیدی درصورت درمان نشدن می‌تواند به زردی، افزایش آنزیمهای کبدی، اختلال ضربان قلب (آریتمی)، نارسایی قلب، تشنج و کما منجر شود
تشخیص پرکاری تیروئید
تشخیص تیروتوکسیکوز بیشتر بالینی است و با کمک شرح‌حال و معاینه توسط پزشک انجام می‌شود. این بیماری با کمک شرح حال از سابقه بیمار، داروهای مصرفی و علائم بالینی صورت می‌گیرد. بزرگی تیروئید، افزایش ضربان قلب و فشار خون و سایر نشانه‌ها در معاینه به پزشک کمک می‌کند. در آزمایشات سطح هورمون تیروئید T4 بالا و سطح TSH بسیار پایین است.
درمان تیروتوکسیکوز
- درمان علامتی: مایع درمانی برای کاهش کم‌آبی بدن بیمار مورد استفاده قرار می‌گیرد. داروهایی که ضربان قلب را پایین می‌آورند، برای کاهش ضربان قلب و فشار خون این بیماران و درمان اختلالت ضربان قلب مثل فیبریلاسیون دهلیزی (AF) مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- قرص ضد تیروئید: استفاده از قرص‌های ضد تیروئید مثل متی‌مازول و پروپیل تیواوراسیل
- درمان با ید رادیواکتیو: ید رادیواکتیو یا 131I در درمان بیمارانی که بر اثر بیماری گریوز یا گواتر مولتی ندولر توکسیک دچار تیروتوکسیکوزیس شده اند، مؤثر است و در بیشتر بیماران بعد از یک دوز، فعالیت تیروئید به حد نرمال می‌رسد.
- جراحی برداشتن تیروئید (تیروئیدکتومی): در بعضی بیمارانی که روشهای دارویی در آنها قابل انجام نباشد، جراحی برداشتن تیروئید انجام می‌شود.
بعضی از مواردی که جراحی برداشتن در آنها انجام می‌شود، در زیر نام برده شده است:
بیماران دچار بزرگی شدید تیروئید (گواتر)
پرکاری ناشی از مصرف آمیودارون که به درمان جواب ندهد
بیماران دچار مشکلات شدید چشم (اگزوفتالمی)
بیماران دچار بزرگی شدید تیروئید (گواتر)
خانمهای بارداری که تحمل داروی ضد تیروئید را نداشته باشند.
بیمارانی که لازم باشد در آنها فعالیت تیروئید به سرعت نرمال شود. مثل زنان باردار یا زنانی که در 6 ماه آینده قصد باردار شدن داشته باشند یا بیماران دچار مشکلات ناپایدار قلبی
شما میتوانید با استفاده از سامانه نوبت دهی پزشکی طبینجا بصورت آنلاین از متخصص غدد ما نوبت بگیرید.
منابع:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1476727
https://emedicine.medscape.com/article/121865-overview#a1
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6075370