علل خونریزی مقعدی به سن و شرایط سلامتی فرد بستگی دارد و تشخیص علت آن در گرو کسب شرح حال و معاینه جسمی توسط پزشک مجرب است. درهنگام بروز خونریزی از مقعد باید از ترس و نگرانی دوری کرده و به پزشک خود اعتماد نمود. انجام آزمایشات خون و چک‌آپ و تصویربرداری و صرف هزینه ی فراوان در بسیاری از موارد ضروری نیست و یک معاینه ی صحیح تشخیص را مسجل می‌کند. با این وجود ممکن است بسته به نظر پزشک آزمایشات و روشهایی مثل کولونوسکوپی یا رکتوسیگموئیوسکوپی لازم باشد.
انواع خونریزی مقعدی
خونریزی از مقعد می‌تواند به شکل خون روشن یا تیره، خونریزی ناچیز و قطره قطره یا خونریزی شدید، و خون ریزی از مقعد با یا بدون درد مقعد باشد.
شایع‌ترین علل خونریزی مقعدی
– بواسیر یا هموروئید
بواسیر یا هموروئید از شایع‌ترین علل خونریزی مقعدی است و وضعیتی است که در آن رگهای خونی ناحیه مقعد متورم و پر خون می‌شوند و درنتیجه رگهای خونی و بافت ناحیه مقعد به سمت بیرون افتادگی پیدا می‌کند. فرد بیمار می‌تواند این رگهای بیرون زده را با دست لمس کند و گاهی با فشار انگشت، این رگها به داخل می‌روند و مجدداً خارج می‌شوند. این بافت بیرون زده به سادگی زخمی می‌شود و منجر به خونریزی می‌شود. خونریزی متعاقب بواسیر، حاوی خون روشن است و معمولاً جدا از مدفوع است و بر روی کاسه توالت پاشیده می‌شود یا قطره قطره می‌ریزد. معمولاً درد وجود ندارد مگر در مواردی که عوارضی مثل لخته در رگها (ترومبوز) ایجاد شده باشد.
– شقاق یا فیشر
شقاق مقعدی حالتی است که در آن عضله ی خروجی مقعد دچار زخم می‌شود و ایجاد درد و ناراحتی شدید می‌کند. ممکن است فرد حتی هنگام نشستن درد داشته باشد و دفع مدفوع نیز با درد شدید و خونریزی همراه باشد. خونریزی از مقعد در شقاق مقعدی نیز به شکل خون روشن و بصورت قطره قطره است.
– التهاب مقعد (Anusitis) یا رکتوم (انتهای روده)
از علل خونریزی مقعدی التهاب مقعد یا آنوس یا Anusitis، و التهاب رکتوم یا بخش انتهایی روده است. این بیماری‌ها شایع هستند اما در بسیاری از اوقات با بواسیر اشتباه گرفته می‌شوند. علائم التهاب مقعد و رکتوم شامل ترشح خونی یا چرکی از مقعد، درد هنگام دفع یا معاینه و خارش مقعد است. در مواردی که مدت بیماری طولانی شود ممکن است اسهال، یبوست، دل پیچه و احساس فوریت در دفع مدفوع، بی اختیاری در دفع مدفوع و درد لگن هم دیده شود.
– اسهال عفونی
بعضی موارد اسهال یا «گاستروانتریت» ناشی از باکتری‌ها و انگلها ممکن است با اسهال خونی همراه باشند. باکتریهایی مثل ای کلای و شیگلا و آمیبها ممکن است اسهال خونی ایجاد کنند. این نوع اسهال معمولاً با تب، درد شکم و بیحالی همراه است و نیازمند مراجعه به پزشک و انجام آزمایش مدفوع است. با درمان حمایتی و مایع‌درمانی اغلب موارد بعد از چند روز بهبود می‌یابند.
– بیماری التهابی روده (کولیت اولسراتیو و کرون)
IBD نوعی التهاب روده است که عوارض متعددی بر دستگاه گوارش دارد و با ضایعاتی ملتهب و زخم شونده در نواحی مختلف روده همراه است و از علل خونریزی مقعدی است. معمولاً اسهال طولانی‌مدت، درد شکم، تب و تعریق، خستگی، کاهش وزن و بی اشتهایی به مدت طولانی با این بیماری همراه است و توسط معاینه جسمی و انجام کولونوسکوپی تشخیص داده می‌شود. کولونوسکوپی روشی است که در آن روده ی فرد توسط دوربینی که به سر یک لوله ی انعطاف پذیر متصل شده است، روده به صورت مستقیم مشاهده می‌شود و وجود هر ضایعه ای در آن تشخیص داده می‌شود.
– بیماری‌های بدخیم روده
سرطان مقعد و روده از علل خونریزی مقعدی است و معمولاً در سنین بالای 50 سال دیده می‌شود. درد شکم، یبوست، اسهال، و کاهش وزن می‌تواند از علائم آن باشد. خونریزی از مقعد در بدخیمی‌های روده، معمولاً حاوی خون روشن و بدون درد اطراف مقعد است. پزشک درصورت شک به وجود تومور بدخیم در روده بزرگ یا رکتوم (انتهای روده) دستور به انجام کولونوسکوپی یا تصویربرداری می‌دهد.
– خونریزی معده
خونریزی از بخش بالایی دستگاه گوارش ممکن است ناشی از زخم معده یا دوازدهه (اثنی عشر) باشد و معمولاً به شکل خون تیره و سیاه رنگ است. در این حالت مدفوع فرد بیمار حالت سیاه رنگ و بسیار چسبناک و شل و بدبو دارد و از علل خونریزی مقعدی بدون درد مقعد است.
چه عواملی احتمال خونریزی مقعد را افزایش می‌دهند؟
عوامل مختلفی در ایجاد بیماری‌های مقعدی و گوارشی دخیل هستند اما برخی از برجسته ترین آنها شامل موارد زیر است:
– یبوست مزمن
بروز شقاق مقعدی یا بواسیر در افراد دچار یبوست طولانی‌مدت بیشتر است. مدفوع خشک می‌تواند باعث التهاب و زخم مقعد شود و زور زدن زیاد هنگام دفع نیز باعث بواسیر و زخم مقعد می‌شود و از علل خونریزی مقعدی است.
– تغذیه نادرست
مصرف کم غذاهای حاوی فیبر مثل سبزیجات و میوه‌جات می‌توان باعث یبوست و بروز بیماری‌های مقعدی شود. همچنین مصرف زیاد مواد غذاهای حساسیت‌زا مثل نوشابه، قهوه، آبجو، سیر، ادویه و سس احتمال بروز التهاب آنوس (Anusitis) را بالا می‌برد.
– رابطه مقعدی (آنال)
رابطه مکرر مقعدی می‌تواند باعث بسیاری از مشکلات مقعدی مثل زخم، التهاب، خونریزی و آسیب به عضله خروجی مقعد و بی‌اختیاری مدفوع شود.
– استرس منفی
استرس بالا با بروز یبوست و التهاب و سایر مشکلات مقعد همراه است .
– سابقه خانوادگی
احتمال ابتلا به بیماری‌هایی مثل بیماری روده تحریک پذیر (IBD) و سرطان روده در افرادی که کسی از اعضای خانواده یا خویشاوندان آنها به این بیماری‌ها مبتلا باشد، بیشتر است.
عوارض ناشی از علل خونریزی مقعدی
– بواسیر
بواسیر در صورت درمان نشدن می‌تواند منجر به ایجاد لخته در رگها (ترومبوز) شود.
– شقاق
درد و ناراحتی مقعد می‌تواند باعث شود فرد نتواند دفع مدفوع را به راحتی انجام دهد و منجر به یبوست شود. همچنین ایجاد عفونت و آبسه، و حتی بی اختیاری مدفوع می‌تواند از عوارض شقاق مقعدی باشد.
– التهاب مقعد
در موارد طول کشیده، التهاب مقعد و رکتوم می‌تواند باعث درد شکم، دل پیچه، فوریت در دفع و حتی بی اختیاری مدفوع شود.
– اسهال خونی
اسهال خونی عفونی معمولاً با درمان حمایتی بهبود می‌یابد اما درمان نشدن صحیح آن می‌تواند به کم آبی بدن یا عوارض نادر دیگر منجر شود.
– بیماری التهابی روده
این بیماری در بعضی موارد شدید ممکن است به تنگی روده، آبسه و فیستول لگن، عفونت روده، سوراخ شدن روده و غیره بینجامد.
– خونریزی معده: عدم درمان زخم معده ممکن است به پیشرفت زخم و درد معده و در مواردی به پارگی معده منجر شود.
– سرطان روده: خوشبختانه با توجه به پیشرفت روشهای تشخیص و درمان، سرطانهای روده درصورت تشخیص داده شدن در مراحل ابتدایی و قرار گرفتن تحت درمان شیمی درمانی یا جراحی شانس خوبی برای علاج شدن دارند.
درمان علل خونریزی مقعدی
درمان خونریزی از مقعد به علت زمینه ای آن بستگی دارد و باید از خوددرمانی در این مورد پرهیز کرد. اصلاح نوع تغذیه و مصرف بیشتر مواد غذایی حاوی فیبر، دوری از مواد غذایی ناسالم، ورزش و فعالیت بدنی منظم، مدیریت استرس، و جلوگیری از یبوست مزاج در پیشگیری و درمان مشکلات مرتبط با خون ریزی از مقعد مؤثر است.
منابع:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK430892/#:~:text=Anusitis%20is%20inflammation%20of%20the,is%20often%20misdiagnosed%20as%20hemorrhoids.
https://emedicine.medscape.com/article/775407-overview#a6
https://emedicine.medscape.com/article/196297-overview#a9
https://emedicine.medscape.com/article/1918545-overview#a2
شما میتوانید با استفاده از سامانه طبینجا بصورت آنلاین از متخصص داخلی ما نوبت بگیرید.