سوء هاضمه که به آن دیس‌پپسی و یا ناراحتی معده هم گفته می‌شود، اصطلاح وسیعی است که برای توصیف ناراحتی بخش فوقانی شکم به کار برده می‌شود. سوء هاضمه یک بیماری نیست؛ بلکه خود نشانهای است که می‌تواند همراه با سایر علائم از قبیل درد شکم و یا احساس سیری زودرس خودش را نشان دهد. گرچه سوء هاضمه مشکل شایعی است اما علائم فرد به فرد فرق می‌کنند. ممکن است خودش را گهگاهی نشان دهد و یا هر روز رخ دهد.
سوء هاضمه ممکن است نشانهای از یک بیماری زمینه‌ای باشد. اگر علت خاصی برای آن پیدا نشود، تغییر سبک زندگی و برخی داروها می‌توانند به برطرف شدن آن کمک کنند.
در متن پیش رو قصد داریم شما را با سوءهاضمه، عللو درمان آن آشنا کنیم.
در این مقاله می‌خوانید:
• علائم سوء هاضمه
• سوء هاضمه به جه دلیل ایجاد می‌شود؟
• عوارض سوء هاضمه
• سوء هاضمه چگونه تشخیص داده می‌شود؟
• سوء هاضمه چگونه درمان می‌شود؟
• چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
علائم سوء هاضمه
افراد مبتلا به سوء هاضمه ممکن است هر یک از علائم زیر را تجربه کنند:
• احساس سیری زودرس: هنوز مقدار زیادی غذا نخورده‌اید، اما احساس پر شدن می‌کنید و نمی‌توانید به غذا خوردن ادامه دهید.
• احساس پری آزاردهنده بعد از صرف غذا: حس پری و سیری برای مدت طولانی‌تری از حد انتظار ادامه پیدا می‌کند.
• ناراحتی بخش فوقانی شکم: درد متوسط تا شدیدی را در بخش فوقانی شکم از زیر دنده‌ها تا بالای ناف احساس می‌کنید.
• سوزش بخش فوقانی شکم: حس سوزش و ناراحتی در بخش فوقانی شکم از زیر دنده‌ها تا بالای ناف می‌کنید.
• حالت تهوع: احساس می‌کنید هر لحظه ممکن است بالا بیاورید.
استفراغ از علائم کمتر شایع است.
برخی افراد ممکن است دچار سوزش سر دل شوند. اما سوزش سر دل و سوء هاضمه دو علامت جدا هستند. افراد مبتلا به سوزش سر دل از درد و سوزش در بخش مرکزی سینه شکایت دارند که ممکن است در پی غذا خوردن به پشت یا گردن انتشار یابد.
سوء هاضمه به چه دلیل ایجاد می‌شود؟
سوء هاضه علل متنوع و بسیار زیادی دارد. در برخی موارد به دلیل یک بیماری زمینه‌ای بروز پیدا می‌کند و گاهی در اثر مصرف برخی مواد غذایی، نوشیدنی‌ها و یا داروها ایجاد می‌شود. علل شایع بروز سوء هاضمه:
• سریع غذا خوردن یا بیش از حد غذا خوردن
• خوردن غذاهای تند و یا پر ادویه و چرب
• مصرف مقدار زیادی کافئین و یا الکل
• سیگار
• اضطراب
• برخی داروهای خاص از جمله آنتی بیوتیک‌ها، مسکن‌ها و یا مکمل‌های آهن
گاها سوء هاضمه به دلیل مشکلات گوارشی دیگر رخ می‌دهد؛ از جمله:
• زخم معده و یا دوازدهه
• بیماری سلیاک
• یبوست
• التهاب لوزالمعده یا پانکراتیت
• سرطان معده
• انسداد روده
• قطع خونرسانی به روده( ایسکمی روده)
• سندروم روده تحریک پذیر یا IBS
• رفلاکس معده یا GERD
حاملگی و یا بیماری‌های تیروئیدی هم می‌توانند باعث بروز سوء هاظمه یا دیس پپسی شوند.
داروها
• آسپرین و ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی (NSAID) از قبل ایبوبروفن و ناپروکسن
• استروژن و داروهای پیشگیری
• داروهای استروئیدی
• برخی آنتی‌بیوتیک‌های خاص
• داروهای تیروئید
سوء هاضمه ارتباطی با افزایش اسید معده ندارد. گاهی سوء هاضمه بدون هیچ علت زمینه‌ای رخ می‌دهد که به آن سوء هاضمه فانکشنال یا عملکردی می‌گویند.
عوارض سوء هاضمه
سوء هاضمه عموما عوارض خیلی جدی به جا نمی‌گذارد. با این وجود می‌تواند بر روی فعالیت‌های روزمره‌تان تاثیر بگذارد و باعث شود کمتر غذا بخورید. وقتی که سوء هاضمه علت زمینه‌ای خاصی داشته باشد، بیماری زمینه‌ای می‌تواند عوارض خودش را ایجاد کند.
سوء هاضمه چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک ابتدا با گرفتن شرح حال شروع می‌کند. پس از پرسیدن علائم بیماری و سابقه‌ی بیماری‌های قبلی و داروهای مصرفی به معاینه‌تان می‌پردازد. پزشک ممکن است یک گرافی ساده‌ی شکم یا سینه درخواست کند تا چنانچه ناهنجاری خاصی وجود دارد آن را تشخیص دهد.
آن ها همچنین ممکن است آزمایش خون یا مدفوع و یا تست تنفسی درخواست کنند تا وجود باکتری هلیکوباکتر را تشخیص دهند. هلیکوباکتر نوعی میکروارگانیسم است که می‌تواند باعث ایجاد زخم معده شود.
پزشک ممکن است برای بررسی سیستم گوارش فوقانی تست اندوسکوپی درخواست کند. حین اندوسکوپی پزشک لوله‌ی منعطفی را که سر آن یک دوربین کوچک متصل است از طرق دهان وارد می‌کند تا مری و معده را بررسی کند. حین این کار ممکن است بخشی از بافت دستگاه گوارش را برای نمونه‌رداری و یا انجام بیوپسی بردارد.
اندوسکوپی می‌تواند هر یک از موارد زیر را تشخیص دهد:
• رفلاکس معده یا GERD
• عفونت سیستم گوارشی
• سرطان
• زخم معده
سوء هاضمه چگونه درمان می‌شود؟
از آن جایی که سوء هاضمه عموما یک نشانه تلقی می‌شود تا بیماری، درمان آن وابسته به درمان مشکل زمینه‌ای است.
داروها
داروهای زیادی هستند که می‌توانند به برطرف شدن علائم سوء هاضمه کمک کنند اما خود اغلب عوارض زیادی دارند. مهارکننده‌های پمپ پروتئینی(PPIها) از قبیل امپرازول و پنتاپرازول و مسدودکننده‌های H2 از قبیل فاموتیدین از جمله داروهایی هستند که پزشک ممکن است برحسب شرایط و یا بیماری زمینه‌ای برای شما نجویز کند.
تغییرات سبک زندگی و درمان‌های خانگی
داروها تنها راه درمان سوء هاضه نیستن دو شما می‌توانید با تغییر سبک زندگی و برخی درمان‌های خانگی تا حد خوبی علائمتان را کاهش دهید:
• خوردن وعده‌های غذایی کوچک‌تر در طول روز
• محدودیت مصرف غذاهای تند و یا پرچربی که می‌توانند باعث سوزش سردل شوند
• آهسته خوردن غذا
• دراز نکشیدن بلافاصله پس از صرف غذا
• ترک سیگار-درصورتی که سیگاری هستید-
• کاهش وزن و رسیدن به وزن ایده‌آل
• کاهش مصرف الکل و کافئین
• کاهش مصرف داروهایی که می‌توانند علائم زخم معده را تشدید کنند؛ از قبیل مسکن‌ها یا ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی(NSAID)
• کاهش اضظراب از طریق انجام یوگا و یا تمرین‌های ریلکسیشن
• نخوابیدن تا حداقل سه ساعت پس از صرف غذا
• ورزش نکردن بلافاصه پس از صرف غذا
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
از آنجایی که سوء هاضمه می‌تواند نشانهای از یک بیماری جدی‌تر باشد، در صورت بروز هر یک از موارد زیر فورا به پزشک مراجعه کنید:
• استفراغ و یا خون در استفراغ( یا اگر شبیه دانه‌های قهوه است.)
• کاهش وزن بی‌دلیل
• از دست دادن اشتها
• مدفوع شل و تیره
• درد شدید در شکم
• ناراحتی بی ارتباط به غذا خوردن
• اختلال بلعی که بتدریج بدتر می‌شود
• خستگی بیش از حد که می‌تواند علامتی ازکم‌خونی باشد
علائم سوء هاضمه ممکن است با علائم یک حمله‌ی قلبی مشابهت داشته باشند. در صورتی که سوءهاضمه بطور معمول در شما رخ نمی‌دهد، با تنگی نفس، درد قفسه‌ی سینه، عرق سرد و یا انتشار درد به فک، گردن و یا شانه همراهی داشت، فورا به پزشک مراجعه کنید.
جمع بندی
سوء هاضمه مشکل شایعی است. با این حال اگر شدید و یا مزمن بود و یا به داروهای رایج پاسخ نداد، نباید علائمتان را دست کم بگیرید. در صورتی که سوء هاضمه را درمان نکنید، ممکن است در فعالیت‌های روزمره‌تان اختلال ایجاد کند. اگر نتوانستید سوء هاضمه را در خانه درمان کنید، با پزشکتان مشورت کنید. آن ها مناسب‌ترین درمان و بهترین توصیه‌ها را دراختیارتان قرار می‌دهند.
شما می‌توانید با استفاده از سامانه آنلاین طبینجا از متخصصین گوارش ما نوبت بگیرید.
