اگر اخیرا رنگ مدفوعتان تیره و یا سیاه شده است، احتمال دارد ناشی از مسئله‌ی ساده‌ای مثل تغییر اخیر در رژیم غذایی و یا استفاده از برخی داروها باشد. با این حال مدفوع سیاه و یا تیره می‌تواند نشانه‌ای از مشکلی جدی‌تر باشد که نباید به سادگی از آن رد شد. در ادامه این متن از طبینجا قصد داریم شما را با علل ایجاد مدفوع سیاه و تیره، پیگیری و درمان آن آشنا کنیم. با ما همراه باشید.
در این مقاله می‌خوانید:
• علت ایجاد مدفوع سیاه و تیره چیست؟
• علت مدفوع سیاه و تیره چگونه تشخیص داده می‌شود؟
• مدفوع تیره چگونه درمان می‌شود؟
• چگونه از بروزمدفوع سیاه و تیره پیشگیری کنم؟
مدفوع سیاه و تیره همیشه هم نگران‌کننده نیست. مصرف برخی مواد غذایی یا برخی مکمل‌ها از جمله مکمل‌های آهن می‌توانند باعث تغییر رنگ مدفوع شوند. این موضوع به ویژه در افرادی که سابقه‌ی جراحی کولکتومی (برداشتن بخشی از روده‌ی بزرگ) را داشته اند شایع‌تر است؛ زیرا مواد فرصت کمتری برای هضم و گوارش دارند. با این حال اگر پیش از این سابقه‌ی خونریزی گوارشی داشته اید و یا مشکل برای مدت طولانی بدون علت تکرار شود لازم است مسئله را با یک متخصص داخلی مطرح کنید.
علت ایجاد مدفوع سیاه و تیره چیست؟
• مدفوع شل و تیره و قیری
خونریزی سیستم گوارشی فوقانی- مری و معده – می‌تواند باعث ایجاد مدفوع شل، تیره و قیری رنگ شود که در اصطلاح پزشکی به آن « ملنا » گفته می‌شود. وجود زخم و یا ناحیه‌ی ملتهب در مری یا معده- که به آن گاستریت می‌گویند- می‌تواند باعث ایجاد ملنا شود. مخلوط شدن خون با مواد غذایی باعث می‌شود مدفوع به شکل قیر دیده شود.
گاهی برخی مشکلات جدی در سیستم گوارشی می‌توانند باعث ایجاد مدفوع سیاه و قیری شوند. از جمله:
• ایسکمی روده: قطع خونرسانی به روده که ممکن است در اثر برخی بیماری‌های قلبی بروز کند
• بدشکلی های عروق از قبیل بدشکلی ورید
• واریس: رگ‌های بزرگ و بیرون زده در روده‌ها
• مدفوع خونی
مدفوع خونی می‌تواند علل متنوعی داشته باشد. مدفوع خونی می‌تواند نشانه‌ای از خونریزی در بخش تحتانی سیستم گوارشی از جمله روده‌ی بزرگ باشد. پولیپ‌های خوشخیم و بدخیم کولون یا روده‌ی بزرگ می‌توانند باعث خونریزی سیستم گوارشی تحتانی شوند. پولیپ به رشد غیرطبیعی بافت پوشاننده‌ی دیواره‌ی روده گفته می‌شود.
IBD یا بیماری‌های التهابی روده به گروهی از بیماری‌ها اطلاق می‌شود که باعث ایجاد عفونت مزمن روده‌ها می‌شوند و می‌توانند خودشان را به صورت خونریزی گوارشی نشان دهند. کرون و کولیت اولسراتیو دو بیماری شایع این گروه بیماری‌ها هستند و ممکن است باعث خون روشن در مدفوع شوند. دیورتیکولوز یکی دیگر از علل خونریزی سیستم گوارشی تحتانی است.
یکی دیگر از علل بسیار رایج مدفوع خونی هموروئید است. هموروئید به وریدهای محتقن ناحیه‌ی مقعد گفته می‌شود که به دلیل تحریک ناشی ازعبور مدفوع سفت ممکن است دچار خونریزی شوند.
انسداد در هر ناحیه‌ای از سیستم گوارشی می‌تواند باعث بروز مدفوع شل و سیاه و یا خونی شود.
چنانچه تغییر رنگ مدفوع با سایر علائم از قبیل سرگیجه، از حال رفتن، درد و استفراغ( به ویژه استفراغ خونی و یا استفراغی که مثل دانه‌های قهوه است.) همراهی داشت، بهتر است سریعا به پزشک مراجعه کنید چون می‌تواند علامتی از یک مشکل جدی تر باشد.
برخی افراد به دلیل شرایطی که دارند، بیشتر در معرض خونریزی گوارشی هستند. در صورتی که هر یک از شرایط زیر را داشتید و دچار مدفوع تیره و یا خونی شدید، بلافاصله پزشک خود را در جریان قرار دهید:
• بیماری کبدی
• سرطان
• التهاب مری( ازوفاژیت)
• زخم معده
• واریس معده یا مری
• پارگی مالوری- ویس
• رژیم غذایی
مواد غذایی که مصرف می‌کنید می‌تواند باعث تغییر رنگ مدفوع شود. خوردن غذاهای سیاه و یا قرمز می‌تواند باعث تغییر رنگ مدفوع شود بدون این که خونریزی و یا علت خطرناکی وجود داشته باشد.
مواد غذایی زیر می‌توانند رنگ مدفوع را تغییر دهند:
• شیرین بیان سیاه
• بلوبری
• کلوچه شکلاتی سیاه
• ژلاتین قرمز رنگ
• چغندر
فراموش نکنید اگر علت تغییر رنگ مدفوع به دلیل مصرف مواد غذایی نامبرده باشد، باید به محض قطع مصرف ماده‌ی غذایی رنگ مدفوع تغییر کند.
• برخی مکمل‌ها
یکی دیگر از علل شایع تیره شدن رنگ مدفوع استفاده از مکمل‌های آهن است. چنانچه مبتلا به کم خونی ناشی از فقر آهن باشید، پزشک احتمالا برای شما مکمل آهن تجویز می‌کند. کم خونی مانع از رسیدن اکسیژن کافی به اندام‌های مختلف می‌شود. سایر عوارض استفاده از مکمل‌های آهن شامل:
• درد شکم
• حالت تهوع
• یبوست
• سوزش سر دل
چنانچه عوارض دارو برایتان قابل تحمل نبود، با پزشکتان صحبت کنید. ممکن است لازم باشد مصرف دارو را قطع کنید و یا از داروی دیگری استفاده کنید. همچنین بهتر است پیش از مصرف توصیه‌های مربوط به نحوه‌ی مصرف دارو را به دقت مطالعه کنید.
• عوارض برخی داروها
داروهای محتوی بیسموت که برای درمان ناراحتی معده و یا درمان هلیکوبکتری استفاده می‌شوند می‌توانند باعث تیره شدن رنگ مدفوع و سیاه شدن پوست زبان شوند. فراموش نکنید اگر علت تیره شدن مدفوع مصرف دارو باشد، باید به محض قطع داروی مصرفی علائم برطرف شوند. در صورت بروز هر یک از موارد زیر با پزشک خود مشورت کنید چون ممکن است لازم باشد دارو را قطع کنید:
• وزوز گوش یا کاهش شنوایی
• بدتر شدن علائم حین مصرف بیسموت
علت مدفوع سیاه و تیره چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک ابتدا با گرفتن شرح حال، پرسیدن علائم همراه و سباقه‌ی بیماری‌های قبلی شروع می‌کند. در مرحله‌ی بعدی به معاینه‌ی شما می‌پردازد و ممکن است تست خون و یا مدفوع هم درخواست کند.
تست‌های تصویر برداری از قبیل سی تی اسکن، ام آر آی و گرافی ساده‌ی شکم و سینه به پزشک کمک می‌کنند که جریان خون سیستم گوارشی را بررسی کند. این تست‌ها همچنین به پزشک کمک می‌کنند که وجود انسداد در هر بخشی از سیستم گوارشی را تشخیص دهد.
همچنین براساس شرایط و سایر علام پزشک ممکن است کولونوسکوپی و یا اندوسکوپی درخواست کند. طی کولونوسکوپی یک لوله‌ی منعطف که دوربین کوچکی به آن متصل است از طریق مقعد وارد روده‌ی بزرگ می‌شود. اندوسکوپی هم مشابه کولونوسکوپی است با این تفاوت که لوله از طریق دهان وارد شده و برای بررسی مری و معده به کار می‌رود.
مدفوع تیره چگونه درمان می‌شود؟
درمان مدفوع تیره به درمان علت زمینه‌ای وابسته است.
برای درمان هموروئید پزشک ممکن است برخی پمادهای آنتی هموروئید را تجویز کند و یا توصیه به انجام حمام داغ کند. در برخی موارد ممکن است نیاز به انجام جراحی باشد.
برای درمان زخم معده پزشک ممکن است از داروهای آنتی اسید استفاده کند. داروهای ضدالتهاب و برخی آنتی بیوتیک‌ها می‌توانند برای درمان IBD و یا بیماری التهابی روده به کار روند.
پولیپ‌های روده بزرگ ممکن است ضایعات پیش سرطانی و در برخی افراد سرطانی باشند. برداشتن این پولیپ‌ها ضرورت دارد. در برخی افراد پزشک حین کولونوسکوپی پولیپ را برمی‌دارد. در سایر موارد ممکن است نیاز به پرتودرمانی و یا شیمی درمانی باشد.
خونریزی طولانی از سیستم گوارشی ممکن است باعث ایجاد عوارضی از قبیل کم خونی فقر آهن شود. در این صورت ممکن است پزشک به درمان کم خونی بپردازد و یا در موارد شدید نیاز به انتقال خون باشد.
چگونه از بروز مدفوع تیره و سیاه پیشگیری کنم؟
شما می‌توانید با نوشیدن آب کافی در طول روز و خوردن مقادیر کافی فیبر حرکت مدفوع را بهبود دهید و از تیره و یا سفت شدن مدفوع پیشگیری کنید. میوه و سبزیجات حاوی مقدار زیادی فیبر هستند. با این حال با پزشک خود درباره این که رژیم غنی از فیبر برای شما مناسب است یا خیر مشورت کنید.
نکته‌ی پایانی
تغییر رنگ مدفوع و تیره شدن آن اغلب در اثر مصرف برخی مواد غذایی و یا داروهاست و چندان جای نگرانی ندارد. با این حال اگر نتوانستید تیره شدن مدفوع را به خوردن مواد غذایی ارتباط دهید و یا با سایر علائم از قبیل درد شکم، حالت تهوع و استفراغ، کاهش وزن ناخواسته و یا خستگی همراهی داشت، پزشک خود را سریعا در جریان قرار دهید.
شما می‌توانید با استفاده از سامانه آنلاین طبینجا از متخصصین گوارش ما نوبت بگیرید.
