ماموگرافی چیست و چگونه انجام می شود؟
ماموگرافی یک شیوه‌ی تصویربرداری به وسیله‌ی اشعه‌ی ایکس است که به منظور غربالگری سرطان پستان استفاده می‌شود. ماموگرافی نقشی کلیدی در تشخیص زودرس سرطان پستان و پیشگیری از مرگ‌ومیرهای ناشی از آن دارد.
در متن پیش رو قصد داریم شما را با ماموگرافی، نحوه انجام آن و نتایج حاصل از آن آشنا کنیم. همچنین پیشنهاد می‌کنیم مقاله بهترین دکتر پروتز سینه را مطالعه کنید.
در این مقاله می‌خوانید:
• ماموگرافی چیست؟
• ماموگرافی به چه منظوری انجام می‌شود؟
• از چه زمانی لازم است برای غربالگری سرطان پستان به وسیله ماموگرافی اقدام کنیم؟
• چطور برای ماموگرافی آماده شویم؟
• ماموگرافی چگونه انجام می‌شود؟
• نتایج حاصل از ماموگرافی چه معنایی دارد؟
• خطرات و محدودیت‌های ماموگرافی
ماموگرافی چیست؟
ماموگرافی تصویری است که با کمک اشعه ایکس از سینه ها گرفته می‌شود. ماموگرافی به تشخیص و شناسایی سرطان پستان کمک می‌کند. ماموگرافی در کنار سایر بررسی‌های روتین و معاینه مرتب سینه توسط خود فرد، نقشی مهم در غربالگری و تشخیص زودرس سرطان پستان ایفا می‌کند.
براساس آمار مرکز ملی سرطان، سرطان سینه بعد از سرطان پوست دومین سرطان شایع در بین زنان در ایالات متحده آمریکاست. به طور سالانه حدود 2300 مرد مبتلا به سرطان پستان و 230 هزار زن مبتلا شناسایی می‌شوند.
ماموگرافی به چه منظور انجام می‌شود؟
• غربالگری سرطان پستان
چنانچه پزشک در فواصل منظمی ماموگرافی را به منظور بررسی ابتلا به سرطان پستان درخواست کند، به آن غربالگری گفته می‌شود. در این صورت پزشک تصاویر اشعه ایکس متعددی از بافت سینه می‌گیرد.
• تشخیص سرطان پستان
چنانچه توده‌ای در سینه داشته باشید و یا هر علامت مرتبط دیگری با سرطان سینه، پزشک ممکن است ماموگرافی تشخیصی برایتان درخواست کند؛ همچنین در صورت کاشت سینه ممکن است به منظور تشخیص سرطان پستان ماموگرافی برایتان انجام شود.
ماموگرافی تشخیصی، گسترده‌تر از ماموگرافی غربالگری است و نیاز به اشعه ایکس بیشتری برای ثبت تصویر از جهات مختلف سینه دارد؛ همچنین رادیولوژیست ممکن است برخی مناطق خاص سینه را بزرگنمایی کند.
از چه زمانی لازم است برای غربالگری سرطان پستان به وسیله ماموگرافی اقدام کنیم؟
واقعیت این است که متخصصین هنوز بر روی سن قطعی آغاز غربالگری سرطان پستان توافق ندارند و لازم است در این مورد با پزشکتان مشورت کنید.
برخی متخصصین پیشنهاد می‌دهند که تمام زنان بالای 40 سال هر سال یا هر دو سال یک بار لازم است ماموگرافی سینه جهت غربالگری سرطان پستان انجام دهند. انجمن سرطان آمریکا پیشنهاد می‌دهد که بعد از 45 سالگی ماموگرافی به منظور غربالگری صورت بگیرد. در برخی منابع جدیدتر سن آغاز غربالگری پایین‌تر هم آمده است و سن 35 سال را به عنوان سن مناسب برای آغاز غربالگری‌های سالانه سرطان سینه با کمک ماموگرافی را عنوان کرده‌اند.
چنانچه خودتان یا یکی از اقوام نزدیکتان سابقه ابتلا به سرطان سینه داشته اید، ممکن است پزشک پیشنهاد کند که از سن پایین‌تری و یا در فواصل کمتری غربالگری را انجام دهید و ممکن است از شیوه‌های تشخیصی دیگری هم استفاده کند.
چطور برای ماموگرافی آماده شویم؟
در روزی که قرار است ماموگرافی کنید لازم است دستورالعمل‌هایی را رعایت کنید:
• از دئودورانت و مواد مشابه استفاده نکنید.
قبل از ماموگرافی نباید از هیچ گونه دئودورانت، عطر یا پودر بر روی بدن استفاده کنید؛ همچنین نباید از هیچ گونه کرم یا پماد بر روی سینه یا زیربغل استفاده کنید؛ این مواد می‌توانند تصاویر را تحریف کنند و به صورت کلسیفیکاسیون یا رسوب کلسیم در تصویر ثبت شوند؛ بنابراین استفاده از آن‌ها در زمان ماموگرافی ممنوع است.
• درصورت بارداری پزشکتان را مطلع سازید.
چنانچه باردار یا شیرده هستید، حتما پزشک رادیولوژیست را درجریان قرار دهید؛ عموما در این زمان‌ها انجام ماموگرافی ممنوع است و اگر تصویربرداری ضروری باشد، پزشک ممکن است از شیوه‌ی دیگری از قبیل سونوگرافی اولتراسوند برایتان استفاده کند.
• زمانی برای ماموگرافی مراجعه کنید که سینه‌هایتان حساسیت کمتری دارند.
چنانچه یائسه نیستید، بهترین زمان یک هفته پس از قاعدگی است؛ یک هفته قبل از قاعدگی و در طول قاعدگی سینه‌ها حساسیت بیشتری دارند.
• عکس‌های قبلی ماموگرافی خود را همراه داشته باشید.
درصورتی که پیش از این ماموگرافی انجام داده‌اید، تصایویر ماموگرافی‌های قبلی‌تان را همراه داشته باشید؛ در این صورت رادیولوژیست می‌تواند ماموگرافی فعلی شما را با تصاویر قبلی مقایسه کند.
• اگر احتمال می‌دهید که ماموگرافی برایتان آزاردهنده باشد، مسکن مصرف کنید.
درصورتی که ممکن است ماموگرافی برایتان دردناک باشد، یک ساعت قبل از آن مسکن از قبیل استامینوفن یا بروفن مصرف کنید.
• هر علامت یا مشکلی که سینه هایتان دارند، به پزشک بگویید.
ماموگرافی چگونه انجام می‌شود؟
پس از این که همه لباس‌ها علاوه بر گردنبد و.. را از کمر به بالا درآوردید، تکنسین به شما یک لباس یک بار مصرف می‌دهد که از جلو بسته می‌شود؛ براساس نوع ماموگرافی ممکن است بایستید یا بنشینید. در مرحله بعد هر پستان بر روی صفحه اشعه ایکس قرار می‌گیرد و سپس به کمک یک کمپرسور به سمت پایین فشرده می‌شود؛ این کمک می‌کند تا تصاویر دقیق‌تری از بافت سینه به دست آید. ممکن است لازم باشد برای ثبت هر عکس سینه‌تان را نگه دارید؛ ماموگرافی ممکن است با درد مختصری همراه باشد که طبیعی است.
در طول تصویربرداری، پزشک همه تصاویر ثبت‌شده را مرور می‌کند. در ادامه اگر جایی مبهم بود یا نیاز به بررسی بیشتری داشت ممکن است تصاویر بیشتری از موقعیت‌های مختلف درخواست کند. این مسئله‌ای است که عموما انجام می‌شود و نباید باعث شود که بترسید.
درصورتی که ماموگرافی دیجیتال دردسترس باشد، انجام می‌شود؛ این شیوه به خصوص برای زنان زیر 50 سال که عموما سینه‌های متراکم‌تری دارند انجام می‌شود. ماموگرافی دیجیتال تصاویر اشعه ایکس را به تصاویر الکترونیک بر روی کامپیوتر تبدیل می‌کند؛ بنابراین پزشک بلافاصله می‌تواند تصاویر را ببیند و نیازی نیست که صبر کند.
کامپیوتر همچنین به پزشک کمک می‌کند که تصاویری را ببیند که به طور معمول بر روی ماموگرام قابل مشاهده نیستند.
بعد از ماموگرافی
بعد از انجام ماموگرافی ممکن است پوست محل به طور موقتی تغییر رنگ دهد و یا دچار خارش شوید؛ می‌توانید از آسپرین یا ایبوبروفن در صورت درد استفاده کنید. با این حال عموما به محض اتمام ماموگرافی می‌توانید به فعالیت‌های معمولتان برگردید.
براساس آمار انجمن سرطان آمریکا حدود 1 تا 2 عدد از هر هزار ماموگرافی نشان‌دهنده‌ی سرطان است. حدود 10 درصد زن‌ها نیاز به ماموگرافی تکمیلی دارند؛ اگر چنین چیزی برای شما درخواست شد نترسید!
حدود 8 تا 10 درصد از این گروه زنان نیاز به بیوپسی پیدا می‌کنند و حدود 80 درصدشان یافته‌ای مبنی بر سرطان ندارند.
نتایج حاصل از ماموگرافی چه معنایی دارند؟
ماموگرافی به منظور دریافت ماموگرام انجام می‌شود؛ ماموگرام تصاویر سیاه و سفیدی هستند که از بافت سینه به دست می‌آیند.
ماموگرام تصاویر دیجیتالی هستند که بر روی کامپیوتر رادیولوژیست ثبت می‌شوند و پزشک در مرحله بعد گزارش تصاویر را می‌نویسد.
پزشک رادیلوژیست به دنبال سرطان یا هر یافته غیرسرطانی که نیاز به درمان اختصاصی دارد می‌گیرد.
یافته‌های احتمالی شایع شامل موراد زیر است:
• کلسیفیکاسیون یا رسوب کلسیم در بافت یا مجاری سینه
• توده
• مناطق نامتقارن در ماموگرافی
• مناطق متراکم در یک سینه یا مناطق خاصی از ماموگرام
• منطقه متراکمی که اخیرا تشکیل شده است
کلسیفیکاسیون ممکن است در نتیجه التهاب، آسیب، ترشحات سلولی و یا هر گونه تغییر دیگری رخ دهد؛ رسوبات کوچک و نامنظم به نام میکروکلسیفیکاسیون ممکن است با سرطان مرتبط باشد.
کلسیفیکاسیون‌های بزرگ‌تر ممکن است در اثر پیری و یا تغییرات خوشخیم از قبیل فبروآدنوم- تومور شایع خوشخیم پستان- به وجود بیاید.
با این حال اغلب کلسیفیکاسیون‌ها طبیعی هستند؛ اما چنانچه تعدادشان افزایش یابد، شکل نامظمی داشته باشند و یا نگران‌کننده باشند، پزشک ممکن است تست تشخیصی تکمیلی برایتان درخواست کند.
در ماموگرافی همچنین ممکن است کیست هم دیده شود؛ کیست‌ها کیسه‌های محتوی مایعی هستند که ممکن است در برخی زنان ایجاد شوند و یا بعد از مدتی برطرف شوند و اغلب نگران‌کننده نیستند؛ البته کیست‌ها در نمای سونوگرافی بهتر تشخیص داده می‌شوند.
مناطق متراکم نشان‌دهنده مناطقی است که بیشتر از این که از جنس چربی باشند، بافت غده‌ای دارند. این مناطق متراکم ممکن است تشخیص توده و کلسیفیکاسیون را مشکل کنند. این مناطق متراکم همچنین می‌توانند علامتی از سرطان باشند.
همچنین در ماموگرافی یک سیتم نمره‌دهی خاصی وجود دارد که با نام BIRADS در گزارش ماموگرافی نوشته می‌شود و از 0 تا 6 نمره‌دهی می‌شود. سیستم BIRADS مشخص می‌کند که آیا نیاز به تصویربرداری بیشتری وجود دارد یا خیر و یافته‌های احتمالی بیشتر به نفع یافته‌ی خوشخیم هستند و یا سرطان.
چنانچه رادیولوژیست یافته نگران‌کننده‌ای در تصویربرداری ببیند ممکن است یک تست تکمیلی برایتان درخواست کند؛ این تست تکمیلی ممکن است ماموگرافی با magnified view ( درشت‌نمایی برخی مناطق خاص) باشد، یا سونوگرافی و یا بیوپسی؛ طی بیوپسی تکه‌ای از بافت سینه جهت آزمایش و نمونه‌برداری برداشته می‌شود. چنانچه ماموگرافی و سونوگرافی کمک‌کننده نباشند، پزشک ممکن است برایتان MRI درخواست کند.
خطرات و محدودیت‌های ماموگرافی
خطرات و محدودیت‌های ماموگرافی شامل موارد زیر است:
• ماموگرافی شما را در معرض مقادیر کمی اشعه قرار می‌دهد.
مقدار دوز تابانده‌شده به شما بسیار اندک است و به فواید آن می‌ارزد. با این حال زنانی که باردار یا شیرده هستند؛ اغلب کاندید ماموگرافی نمی‌شوند و درصورتی که بررسی برایشان ضروری باشد روش‌های کم‌خطرتر از قبیل سونوگرافی برایشان انجام می‌شود.
• ماموگرافی همیشه دقیق نیست.
دقت ماموگرافی بسته به تکنیک و تجربه و توانایی رادیولوژیست دارد؛ از سوی دیگر مواردی از قبیل سن و تراکم سینه می‌تواند باعث مثبت یا منفی کاذب شدن تست شود.
• ماموگرافی در سنین پایین به سختی قادر به تشخیص است.
سینه‌های افراد جوان نسبت به سنین بالاتر حاوی غدد و لیگامان‌های بیشتری است که باعث تراکم بیشتر بافتی آن می‌شود؛ این مسئله منجر می‌شود که تشخیص یافته‌های سرطانی از طریق ماموگرافی در این افراد دشوارتر شود. با بالا رفتن سن بافت چربی سینه بیشتر و تراکم آن کمتر می‌شود؛ درنتیجه ماموگرافی بهتر و دقیق‌تر می‌تواند یافته‌های غیرطیبیعی را تشخیص دهد.
• انجام ماموگرافی به تنهایی ممکن است کافی نباشد.
حدود 10 درصد از زنانی که ماموگرافی برایشان انجام می‌شوند، نیاز به یک تست تکمیلی پیدا می‌کنند. این تست تکمیلی ممکن است سونوگرافی، MRI یا بیوپسی باشد. با این حال اغلب یافته‌های ماموگرافی به نفع سرطان نیست. اگر یافته‌ی غیرطبیعی در ماموگرافی پیدا شود، پزشک ممکن است از شما بخواهد ماموگرافی‌های قبلی‌تان را نشان دهید تا بتواند تصاویر را با یکدیگر مقایسه کند.
• ماموگرافی نمی‌تواند همه سرطان‌ها را شناسایی کند.
برخی سرطان‌ها ممکن است در معاینه فیزیکی تشخیص داده شده اما توسط ماموگرافی تشخیص داده نشود؛ مواردی از قبیل سرطان‌های کوچک و یا آن‌هایی که در نواحی‌ای هستند که ماموگرافی نمی‌تواند تصویر دقیقی از آن‌ها بگیرد، مثل زیربغل؛ ماموگرافی عموما از هر 5 سرطان یکی را تشخیص نمی‌دهد.
• همه انواع تومورهایی که ماموگرافی تشخیص می‌دهد قابل درمان نیستند.
برخی انواع خاص سرطان که رشد سریعی دارند، تهاجمی هستند و به سرعت به مناطق دیگر بدن گسترش می‌یابند ممکن است به خوبی به درمان پاسخ ندهند.
نکته پایانی
غربالگری سرطان پستان به تنهایی و با کمک ماموگرافی کافی نیست؛ غربالگری زمانی کامل است که با معاینه دائم سینه‌ها همراهی داشته باشند. برخی از انواع سرطان هستند که از طریق ماموگرافی قابل ردیابی نیستند اما ممکن است حین معاینه تشخیص داده شوند.
شما می‌توانید با استفاده از سامانه طبینجا به صورت آنلاین از متخصصین جراحی عمومی ما نوبت بگیرید.
