بسیاری از بیماری‌های مرتبط با سیستم غدد و متابولیسم در بدن جز بیماری‌های رایج و از علل شایع کم‌توانی و یا ناتوانی در بین جوامع مختلف محسوب می‌شوند. بیماری‌هایی از قبیل دیابت، کم‌کاری و پرکاری تیروئید، پوکی استخوان، چاقی و افزایش وزن. گرچه تشخیص اغلب این ناهنجاری‌ها در قدم اول توسط پزشک عمومی صورت می‌گیرد اما در قدم بعدی برای درمان و پیگیری‌های مجدد نیاز به مداخله‌ی یک متخصص غدد و متابولیسم است. در این مطلب قصد داریم تا شما را با وظایف پزشکان این حوزه به طور مختصر آشنا کنیم.
در این مطلب می‌خوانید:
- سیستم اندوکرین یا غدد در بدن کجاست و چه می‌کند؟
- متخصص غدد و متابولیسم کیست و چه می‌کند؟
- چه زمانی به متخصص غدد مراجعه کنیم؟
- چه زمانی برای درمان دیابت به متخصص غدد مراجعه کنیم؟
- متخصص غدد و متابولیسم چگونه به شما کمک می‌کند؟
- سیستم اندوکرین یا غدد در بدن کجاست و چه می‌کند؟
سیستم اندوکرین یا غدد در بدن از تعدادی غده‌ی پراکنده در نقاط گوناگون بدن تشکیل شده است. غده‌هایی نظیر هیپوفیزدر مغز، غدد فوق‌کلیوی، غدد جنسی یعنی بیضه‌ها در مردان و تخمدان‌ها در خانم‌ها، پانکراس، تیروئید و پاراتیروئید. این غده‌ها وظیفه‌ی ترشح هورمون‌ها را برعهده دارند. هورمون‌ها پیامبرهایی هستند که پیام‌های گوناگون را بین نقاط مختلف بدن و از طریق خون جابجا می‌کنند. باتوجه به گوناگونی و پراکندگی غدد و هورمون‌ها در بدن، تظاهرات مرتبط با این گروه بیماری‌ها بسیار وسیع بوده و تغییر سطح هر کدام از هورمون‌ها می‌تواند باعث درگیری همزمان نقاط مختلفی در بدن فرد شود. در زیر بخش‌های گوناگون سیستم اندوکرین را به اختصار توضیح می‌دهیم:
غدد آدرنال یا فوق‌کلیوی
دو غده که در بالای دو کلیه قرار گرفته‌اند و هورمون‌های کورتیزول، آلدسترون و برخی هورمورن‌های جنسی را ترشح می‌کنند. هورمون کورتیزول درمواقع استرس ترشح شده و باعث افزایش سطح انرژی و نیز کاهش سطح ایمنی بدن می‌شود. هورمون آلدسترون در تنظیم سدیم و پتاسیم بدن نقش دارد.
هیپوتالاموس
این غده بخشی از مغز بوده و مرکز تشنگی و گرسنگی بدن بوده و علاوه بر آن تنظیم دمای بدن را نیز به عهده دارد.
غده‌ی پانکراس
انسولین و سایر موارد ضروری برای هضم غذا از قبیل هورمون گلوکاگون را ترشح می‌کند.
غدد پاراتیروئید
تعدادی غده‌ی کوچک در گردن که وظیفه‌ی کنترل کلسیم خون را به عهده دارند.
غده‌ی هیپوفیز
غده‌ی پیازی شکل در کف مغز که وظیفه‌ی برقراری تعادل بین هورمون‌های مختلف را در بدن به عهده دارد.
غدد جنسی
در مردان به نام بیضه و در به نام تخمدان شناخته می‌شوند و وظیفه‌ی ترشح هورمون‌های جنسی را به عهده دارند. این هورومون‌ها مسئول بروز صفات ثانویه‌ی جنسی و بلوغ در هریک از دو جنس هستند.
غده‌ی تیروئید
غده‌ای پروانه‌ای شکل در جلوی گردن است و متابولیسم و تنظیم انرژی را در بدن به عهده دارد. متابولیسم استخوان که با بیماری‌هایی از قبیل پوکی استخوان مرتبط است و تنظیم کلسترول و چربی خون که با چاقی و افزایش وزن مرتبط اند، در حوزه‌ی فعالیت سیستم غدد و متابولیسم قرار می‌گیرند.
متخصص غدد و متابولیسم کیست و چه می‌کند؟
متخصص غدد و متابولیسم کسی است که بیماری‌ها و ناهنجاری‌های مرتبط با سیستم اندوکرین (غدد و متابولیسم) را مدیریت و درمان می‌کند. متابولیسم و یا هر روایند بیوشیمیایی که در بدن شما انجام می‌شود، مثلا تبدیل غذا به انرژی نیز در حوزه‌ی تخصصی این گروه از پزشکان است.
درحقیقت اصطلاح صحیح‌تر فوق‌تخصص غدد است؛ در ایران لازم است فرد پس از گذراندن دوره‌ی هفت ساله‌ی پزشکی عمومی، ابتدا مدرک تخصصی داخلی را بگیرد و پس از آن به مدت حدود دوسال در زمینه‌ی بیماری‌های غدد و متابولیسم کارآزموده شود.
چه زمانی به متخصص غدد مراجعه کنیم؟
چنان‌چه علائم و یا آزمایشات اخیر شما نشان‌دهنده‌ی یک بیماری مرتبط با سیستم غدد و متابولیسم باشد، پزشک شما را به متخصصین این حوزه ارجاع می‌دهد.
متخصص غدد و متابولیسم به طور شایع به معالجه و مدیریت بیماری‌ها و ناهنجاری‌های زیر می‌پردازد:
-پوکی استخوان
-یائسگی
-اختلالات متابولیسم
-بیماری‌های تیروئید
-کوتاهی قد
-برخی سرطان‌ها
-نازایی
چه زمانی برای درمان دیابت به متخصص غدد مراجعه کنیم؟
به طور معمول پزشک عمومی نیز می‌تواند به درمان و مدیریت دیابت بپردازد. با این حال ممکن است در موارد زیر به یک متخصص غدد و متابولیسم ارجاع داده شوید:
-به تازگی بیماری دیابت در شما تشخیص داده شده و می‌خواهید اطلاعات بیشتری درباره‌ی مدیریت بیماری خود کسب کنید.
-پزشک شما تجربه و مهارت کافی در زمینه‌ی درمان بیماری دیابت ندارد
-نیاز به مصرف انسولین دارید.
-به درمان پاسخ نمی‌دهید.
-در اثر دیابت دچار عارضه شده‌اید
متخصص غدد و متابولیسم چگونه به شما کمک می‌کند؟
مشابه سایر پزشکان، متخصص غدد و متابولیسم نیز درمان شما را با گرفتن شرح‌حال دقیق آغاز می‌کند. او ممکن است درباره‌ی هر یک از موارد زیر از شما سوالاتی بپرسد و بهتر است در این زمینه همکاری لازم را با وی انجام دهید:
-داروهایی که در حال حاضر مصرف می‌کنید
-سابقه‌ی خانوادگی بیماری‌های هورمونی
-سوابق مرتبط با سایر بیماری‌ها از قبیل آلرژی
-رژیم غذایی
-سابقه‌ی مصرف سیگار
-مدت زمان و فواصل بین چرخه‌های قاعدگی
پزشک ممکن است درباره‌ی علائمی از شما سوال کند که به نظر اهمیتی ندارند و یا پیش از این توجه شما را به خود جلب نکرده‌اند؛ این به این دلیل است که مشکلات مرتبط با غدد هرکدام علائم متفاوتی از خود بروز می‌دهند و هر تغییر کوچکی در سطح هورمون‌ها می‌تواند منجر به بروز علائم بسیاری شود.
پس از آن پزشک به معاینه‌ی شما می‌پردازد و ممکن است مواردی از قبیل تعداد ضربان قلب و فشار خون را چک کند. همچنین ممکن است وضعیت دهان و دندان، پوست و موها را نیز بررسی کند و یا تیروئید شما را معاینه کند.
یکی از موارد بسیار مهم و رایج در زمینه‌ی تشخیص و درمان بیماری‌های مرتبط با غدد و متابولیسم، درخواست آزمایش خون و یا تست ادرار است. سطح خونی هورمون‌ها و یا سیار فرآورده‌های مرتبط با آن بخش مهمی از روند تشخیص و معالجه است.
پس از تشخیص بیماری و برحسب شرایط، پزشک روش درمانی مناسب را برای شما در پیش می‌گیرد.
بیماری‌های غدد اغلب نیاز به درمان طولانی مدت و پیگیری مداوم دارند. پس از آن که پزشک مناسب را پیدا کردید، بهتر است برای آن که بتوانید درمان مناسب را دریافت کنید، همکاری لازم را با وی انجام دهید.
منابع:
https://www.hormone.org/what-is-endocrinology
https://www.medicalnewstoday.com/articles/248679#diseases
https://www.webmd.com/diabetes/what-is-endocrinologist
شما میتوانید با استفاده از سامانه طبینجا بصورت آنلاین از متخصص غدد ما مشاوره بگیرید.
