رشد کودکان یکی از شاخص های ارزیابی سلامت در هر جامعه محسوب می شود. در یک جامعه خوب و پیشرفته به طور منظم رشد و تکامل نوزادان و کودکان پایش می شود. به همین منظور از ابتدای تولد و دوران نوزادی و برنامه ریزی شده جهت سنجش معیارهای رشد کودکان شامل رشد قدی و وزنی دور سر لازم هست. علاوه بر رشد جسمانی تکامل رفتاری و عصبی نوزادان و کودکان نیز حائز اهمیت می باشد و اختلال در آنها می تواند مطرح کننده مشکلات بزرگ در آینده باشد. در دوران جنینی و قبل از تولد، به منظور تشخیص زودرس تاخیر رشد داخل رحمی و جلوگیری از تولد نوزاد کم وزن در سونوگرافی هایی که طی دوران بارداری انجام میشود شاخص های رشد جنین سنجیده می شود. تاخیر رشد داخل رحمی می تواند در زمینه عفونت های دوران جنینی اختلال های ساختاری و عملکردی جفت اختلال در ساختار و آناتومی رحم مادر فشار خون بالای مادر و باشد. قد نوزاد تازه متولد شده حدود ۴۵ الی ۵۰ سانتیمتر هست. این میزان در پایان سال اول زندگی به ۶۵ و در پایان سال دوم به حدود ۸۰ می‌رسد و پس از آن هر سال حدود شش سانتی متر به قد کودک افزوده می شود. وزن نوزاد تازه متولد شده به طور طبیعی بالای دو و نیم کیلوگرم می باشد که این میزان در پایان سال اول زندگی سه برابر شده و در پایان سال دوم زندگی به حدود ۱۲ الی ۱۳ کیلوگرم می رسد. دور سر نوزاد تازه متولد شده حدود ۳۳ تا ۳۷ سانتیمتر می باشد. بیشترین رشد دور سر یک فرد در تمامی طول مدت زندگی او در سه ماهه اول زندگی بوده و حدود ۶ سانتیمتر می باشد پس از آن در سه ماهه دوم زندگی ۳ سانتیمتر و در شش ماهه دوم زندگی حدود ۳ سانتی متر می باشد و به طور کلی در یک شیرخوار به طور طبیعی ۱۲ سانتی متر در سال اول زندگی افزایش اندازه دور سر داریم. اندازه مناسب قد و وزن و دور سر نوزاد (متناسب با سن او )نشان دهنده سلامت جسمانی او می باشد. به همین جهت از بعد از تولد لازم است که این شاخص ها در هر ویزیت، اندازه گیری شود. برای پایش سیر رشد جسمانی کودک از منحنی های رشد استفاده می شود منحنی رشد شامل سه منحنی ها و قد و دور سر می باشد.
اختلال رشد در کودکان
اختلال رشد در کودکان چندین نوع دارد. دسته اول اختلال رشد سرشتی نام دارد. این کودکان نسبت به همسالان خود دیرتر به سن بلوغ می رسند و رشد استخوانی آنها با تاخیر صورت میگیرد. اما نکته مهم این است که سیر طبیعی رشد خود را طی می کنند و فقط سرعت آن آهسته است .در نهایت به رشد همسالان خود با کمی تاخیر می رسند. این کودکان سالم بوده و معمولاً مشکل جسمانی خاصی ندارند. دسته دوم اختلال رشد خانوادگی نام دارد .این کودکان معمولاً همزمان با همسالان خود به سن بلوغ می رسند، اما رشد قدی آنها همانند رشد قدی والدینشان کمتر از سن آن ها می باشد و معمولاً قدی کوتاه تر دارند. به طور کلی علت تغییر رشد کودکان به دو دسته عمده تقسیم می شود:
دسته اول مواردی بوده که مربوط به ژنتیک کودک می باشد. به طور مثال بیماری های سندرومیک، اختلالات متابولیک واختلالات ساختاری در دستگاه گوارش و… می تواند موجب کاهش رشد در کودک شود.
دسته دوم دلایل محیطی هستند که شامل کاهش تغذیه کودک در زمینه فقر مالی و مسائل اجتماعی، عادت بد غذا خوردن کودک و… باشد. نارسایی رشد در کودک معمولاً به دنبال اختلال در کالری رسانی ایجاد میشود .گاهی اوقات کالری کافی به بدن نمی‌رسد و گاهی اوقات این اختلال به علت افزایش نیاز کودک به کالری اتفاق می افتد.
علل شایع اختلال در رشد در کودکان
دریافت کالری ناکافی یکی از علل شایع اختلال در رشد در کودکان محسوب می شود. هنگامی که کودک کالری کافی دریافت نکند در ابتدا وزن او سپس قد و در آخر دور سر او تحت تاثیر قرار می گیرد به عبارتی ابتدا وزن کودک کم می شود. این کاهش دریافت کالری می تواند در زمینه تغذیه نامناسب، اشکال در آماده کردن شیر خشک و…باشد. شرایط بیماری می‌تواند از طریق افزایش سوخت و ساز بدن نیاز به انرژی را در کودک افزایش دهد. بسیار دیده شده است که پس از یک بیماری حاد گوارشی و یا تنفسی( نظیر عفونت های گوارشی و عفونت های تنفسی) کودک به طور جزئی دچار کاهش وزن میشود که این میزان کاهش وزن پس از اتمام بیماری با تغذیه مناسب اصلاح می شود. حال اگر بیماری کودک مزمن شود، این نیاز انرژی جبران نشده و بدن به منظور تامین سوخت و ساز مورد نیاز خود از از بافتها استفاده می کند و فرد دچار کاهش وزن و اختلال در رشد میشود. از جمله این شرایط مزمن می‌توان به بیماری های بدخیمی، بیماری سیستیک فیبروزیس، عفونت های مزمن نظیر تب مالت سل و…، اختلالات سوء جذب دستگاه گوارش و… اشاره کرد. گاهی اوقات یک کاهش وزن جزئی در کودک می تواند نشان دهنده مسائل مهم در سلامتی او باشد. پایش شاخص های رشد کودک کمک شایانی به تشخیص زودرس تاخیر رشد در آنان می کند. به همین جهت توصیه می شود کودکان به طور مرتب و مدون معاینه توسط پزشک متخصص کودکان شود.
شما میتوانید با استفاده از سامانه طبینجا بصورت آنلاین از متخصص کودکان ما نوبت بگیرید.
