زخم بستر چیست؟
برای آگاه شدن از روش‌های بهبود زخم بستر باید درمورد چگونگی ایجاد این نوع زخمها بدانید. زخم بستر یا زخم فشاری هر نوع آسیب به پوست و بافتهای زیرین آن است که در اثر فشار مداوم به آن ناحیه ایجاد شود. فشار مداوم باعث کاهش خونرسانی به بافت ناحیه، و عدم رسیدن اکسیژن و مواد مغذی و درنهایت مرگ بافت می‌شود.
در چه افرادی بیشتر ایجاد می‌شود؟
این نوع زخم که در انگلیسی به آن bed sore یا Ulcer Pressure نیز می‌گویند، معمولاً در افراد ناتوانی که به مدت طولانی در حالت خوابیده و بی‌تحرک هستند، ایجاد می‌شود. مانند افراد مسن، افرادی که به علت آسیب به نخاع یا علل دیگر دچار فلج اعضای بدن هستند، یا افرادی که به علت بیماری‌های ناتوان کننده قادر به جابجا شدن نیستند. معمولا نواحی تحت فشار مثلا کمر، لگن، و اندام تحتانی تحت تأثیر قرار می‌گیرند، اما ممکن است در سایر نواحی مثل تنه، اندامها و حتی سر نیز ایجاد شود.
علت زخم بستر
سه عامل اصلی باعث ایجاد زخم فشاری می‌شوند:
• فشار مداوم به یک ناحیه و عدم تحرک آن قسمت از بدن
• اختلال گردش خون
• اختلال حس
عوامل دیگری که احتمال ایجاد زخم فشاری را افزایش می‌دهند، شامل موارد زیر است:
• زخم بستر در سالمندان
سن بالا احتمال این نوع زخمها را افزایش می‌دهد. زیرا با افزایش سن تغییراتی در بدن ایجاد می‌شود که احتمال این زخم را افزایش می‌دهد. مثلا رگها و باقتهای همبند شکننده می‌شوند، و چربی زیر پوست و عضلات کم می‌شود بنابراین قدرت بافتها برای تحمل فشار کم می‌شود.
• دیابت
زیرا در دیابت به طور کلی قدرت بدن برای بهبود زخمها کم می‌شود. همچنین خونرسانی به اندامها مختل شده و قدرت حسی آنها هم کم می‌شود.
• بیماری‌های قلبی ریوی
اکسیژن برای سلامت بافت و بهبود زخم ضروری است. بنابراین بیماری‌هایی مثل نارسایی قلبی، مشکلات ریتم قلب مثل فیبریلاسیون دهلیزی، سکته قلبی و برونشیت مزمن (COPD) احتمال این عارضه را بالا می‌برند.
• انقباض و اسپاسم عضلات
مثلا در بیماران دچار فلج مغزی (CP)، سکته مغزی، پارکینسون و غیره.
• اختلال حس
فردی که درد، فشار یا گرما و سرما را در اندامهای خود حس کند، در هنگام ایجاد این حس‌ها وضعیت بدن خود را تغییر می‌دهد یا اندامش را جابجا می‌کند. برای مثال فشار طولانی مدت به یک سمت بدن هنگام کار باعث می‌شود ما احساس درد کنیم و پوزیشن خود را عوض کنیم. ولی فرد دچار دیابت این فشار و درد را حس نمی‌کند.
• نازک شدن پوست
فلج و نبود حس به تدریج باعث آتروفی و نازک شدن پوست می‌شود و آن را نسبت به ایجاد زخم مستعدتر می‌کند.
• تغذیه
سوء تغذیه، کمبود پروتئین و کم‌خونی باعث تأخیر بهبود زخم می‌شوند.
• بیماری‌های روانی شدید مثل اسکیزوفرنی و افسردگی شدید
افراد مبتلا ممکن است دچار سوء تغذیه، کمبود پروتئین، نداشتن بهداشت صحیح، و بیماری‌های همراه مثل دیابت یا بی اختیاری ادرار باشند و درنتیجه نسبت به ایجاد زخم فشاری مستعد باشند.
انواع زخم بستر
زخم بستر اولیه (مرحله یک)
زخم سطحی که تنها به شکل قرمزی پوست خود را نشان می‌دهد اما این قرمزی با فشار دادن پوست برطرف نمی‌شود. تورم، سفتی و قرمزی در ناحیه ای از بدن بیمار که به علت عدم تحرک تحت فشار است، دیده می‌شود و معمولا روی یک برجستگی استخوانی وجود دارد. در تصویر زیر عکس زخم بستر خفیف را مشاهده می‌کنید:
زخم مرحله دو
پوست آسیب دیده و در بعضی مناطق زخم شده است اما کل ضخامت پوست از بین نرفته است.
زخم مرحله سه
کل ضخامت پوست و حتی بافت زیرین دچار آسیب شده است و زخمی شبیه به یک حفره ایجاد شده است.
زخم بستر عمیق (مرحله چهار)
زمانی ایجاد می‌شود که پوست کاملا آسیب دیده است و بافت اطراف آن در حال مرگ است. عضلات، استخوان یا مفاصل اطراف ممکن است آسیب دیده باشند.
درمان زخم بستر
برای درمان زخم فشاری باید ابتدا عوامل زمینه‌ای ایجاد آن در صورت امکان برطرف شوند. برای مثال در زخم ناحیه لگن و کمر فرد باید به پهلو خوابانده شود، هر جسم سفت، پانسمان، آتل یا عاملی که بر روی بدن فشار ایجاد می‌کند باید برداشته شود. وضعیت استراحت فرد به صورت مداوم جابجا شود.
1- پاکسازی زخم
پاکسازی و مراقبت دقیق از پوست مهمترین بخش درمان زخم فشاری است. آلودگی سطحی باید برداشته شود و بافتهای مرده نیز باید جدا شوند. این کار که به آن دبریدمان می‌گویند، معمولاً در اتاق عمل و توسط جراح صورت می‌گیرد. دبریدمان باعث می‌شود زخم کهنه به زخم تازه تبدیل شود تا فرآیند ترمیم به صورت طبیعی انجام شود.
سایر روش‌های دبریدمان زخم:
شستشوی زخم با فشار با کمک سرم شستشو
اولتراسوند
از بین بردن بافت مرده با کمک امواج فراصوت
لیزردرمانی
دبریدمان بیولوژیک: با استفاده از لارو حشرات یا ماگوت
2- انواع پانسمان
نوع پانسمان زخم بستگی به شدت، محل و نوع زخم دارد. پانسمان باید به نحوی انجام شود که زخم در یک محیط مرطوب قرار بگیرد تا بهبود پیدا کند. اگز زخم تمیز و خشک است، پانسمان می‌تواند هفته به هفته تعویض شود تا سلولهای سالم با تعویض مکرر پانسمان آسیب نبینند. اما زخمهای آلوده و چرکی باید مکررا و حتی هر چند ساعت یک بار عوض شوند.
پانسمان هیدروکلوئید
حاوی یک ژل خاص هستند که رشد بافت جدید پوست را تقویت می‌کنند و بخشهای سالم اطراف زخم را هم خشک نگه می‌دارد.
پانسمان آلژینات
از جلبک دریایی ساخته شده و حاوی سدیم و کلسیم است که فرایند ترمیم را سرعت می‌بخشد. پانسمان‌های آلژینات حاوی عسل ترمیم کامل زخم را به دنبال دارند.
پانسمان نانوسیلور
این پانسمان‌ها از ویژگی ضد میکروبی نقره برای تمیز کردن زخم بهره می‌برند.
3- کرم‌ها و پمادها:
پماد الیز (فیبرینولایزین): حاوی دو ماده فیبرینولایزین و دئوکسی ریبونوکلئاز است که باعث تخریب پروتئین‌ها و دبریدمان بافت مرده می‌شود.
سایر انواع پمادها مانند پماد فنی توئین، پماد کلاژناز، پماد نیفدیپین، پماد پنتوکسی‌فیلین وپماد آتورواستاتین نیز می‌توانند بسته به تجویز پزشک مورد استفاده قرار گیرند.
4- آنتی‌بیوتیک
آنتی‌بیوتیک، فقط هنگامی لازم است که زخم دچار عفونت شده باشد. استفاده از پماد آنتی‌بیوتیک موضعی به علت خطر مقاومت آنتی‌بیوتیکی توصیه نمی‌شود و تأثیر مفیدی بر بهبود زخم ندارد.
5- تشک مواج
این محصولات در واقع ترکیبی هستند از یک تشک بادی که در داخل آن محفظه های جداگانه هوا قرار داده شده است که به همراه یک پمپ باد برقی و اتوماتیک ارائه شده است. کارکرد این نوع تشک‌ها اینگونه است که پمپ باد اتوماتیک دستگاه به صورت منظم، برنامه ریزی شده و بنا بر نیاز بیمار، هوا را به داخل تشک می فرستد و سپس آن را خالی می کند. این عمل پر و خالی کردن تشک به بیماری که خود به تنهایی قدرت حرکت ندارد کمک می کند تا نقاط فشار وارده بر بدن خود را تغییر داده و مانع از تمرکز فشار بر روی یک نقطه می شود. به عبارت بسیار ساده تشک های مواج از وارد شدن یک فشار ثابت به یک نقطه ثابت به صورت مداوم و پیوسته جلوگیری می‌کند.
6- درمان با فشار منفی (وکیوم درمانی)
نوعی روش درمانی ارزشمند که با اعمال فشار منفی به زخم، باعث تقویت بهبود زخم می‌شود. دستگاه مربوطه به صورت پیوسته یا متناوب فشار منفی به بافت می‌رساند. این نوع روش برای درمان زخم بستر عمیق، حفره ای، عفونی و دارای ترشح مخصوصا وقتی به استخوان رسیده باشد، مفید است.
7- بهبود تغذیه بیمار
طبق مقالات بهبود تغذیه بیمار با مواد مغذی و ویتامین‌ها نقش موثری در ترمیم زخم داشته است.
8- بازسازی پوست با جراحی
درصورت آسیب شدید به پوست و بافت زیر پوستی بعد از بهبود عفونت پوست بیمار، جراح با کمک پیوند فلپ پوستی، ناحیه آسیب دیده را ترمیم می‌کند. این روش نتایج بسیار خوبی در افراد جوان که قدرت ترمیم پوست آنها بالاست، به همراه دارد.
شما میتوانید با استفاده از سامانه طبینجا بصورت آنلاین از پزشک متخصص ما نوبت بگیرید.
