گرفتگی عضلات یا اسپاسم که اصطلاحاً به آن رگ به رگ شدن مکرر هم می‌گویند، وضعیتی است که به علت وارد شدن فشار زیاد به عضله یا دلایل دیگر، عضله دچار سفتی، درد و کوتاه شدن می‌شود.
رگ به رگ شدن مکرر چیست؟
بیشتر افراد در زندگی گرفتگی عضلات را تجربه می‌کنند و این وضعیت در آنها به راحتی با کمی استراحت و کشش عضلات بهبود پیدا می‌کند. اما در بعضی افراد رگ به رگ شدن مکرر اتفاق می‌افتد و شدت آن زیاد و ناتوان کننده و ممکن است با علائم دیگری مانند سوزش کمر همراه باشد.
علل رگ به رگ شدن مکرر چیست؟
1) اسپاسم عضله در اثر ورزش
اسپاسم عضله در بسیاری از ورزشکارانی که هیچ بیماری متابولیک، عصبی یا هورمونی ندارند، اتفاق می‌افتد و علت اصلی آن هنوز روشن نیست. علت اصلی مطرح شده برای گرفتگی عضلات بعد از ورزش، خستگی عضله بعد از تمرین است. عدم تعادل بین آب و سدیم نیز علت دیگری است که به علت تعریق زیاد و از دست دادن سدیم بدن رخ می‌دهد. دیده شده است که در کارگرانی که در معدن‌هایی با دمای بالا کار می‌کنند، گرفتگی عضلات شایع‌تر است و همین موضوع فرضیه‌ای را برای ارتباط بین از دست رفتن آب و نمک بدن با گرفتگی عضلانی مطرح کرده است.
– راه حل رگ به رگ شدن مکرر در اثر ورزش:
– گرم کردن کافی بدن قبل از ورزش با نرمش و کشش ملایم عضلات و همچنین سرد کردن بدن بعد از ورزش
– جلوگیری از وارد آوردن فشار بیش از حد به عضله با کم کردن سختی ورزش.
– نوشیدنی‌های هایپوتونیک ورزشی: این نوشیدنی‌ها حاوی آب، نمک و قند هستند و نوشیدن آنها یک ساعت قبل از فعالیت ورزشی توصیه می‌شود . برای مثال می‌توان یک لیتر آب را با یک 1 گرم نمک، 20 گرم قند و تعدادی تکه‌های میوه مخلوط کرد تا یک نوشیدنی هایپوتونیک مقوی و مفید بدست آید. (افراد مبتلا به فشار خون بالا یا در معرض ابتلا به فشار خون بالا باید از این کار اجتناب کنند).
– نوشیدن آب ترشی (حاوی سرکه، نمک و سایر ادویه): بغضی تحقیقات نشان داده است که نوشیدن آب ترشی گرفتگی عضلات را به سرعت برطرف می‌کند.
– کشش و ماساژ عضله دچار اسپاسم
2) پوزیشن نادرست بدن هنگام کار یا خوابیدن
افراد باید در هنگام کار کردن وضعیت درستی به کمر، شانه‌ها و دستها بدهند و بار را با یک وضعیت صحیح بدنی بلند کنند. رعایت این اصول که «ارگونومی» نام دارد، مانع از دردهای عضلانی-اسکلتی و گرفتگی عضلات می‌شوند. برای مثال نحوه صحیح بلند کردن یک بار سنگین در شکل زیر نشان داده شده است:
فردی که تمام روز با یک وضعیت نادرست بدن پشت میز کار می‌نشیند، ممکن است در پایان روز دچار رگ به رگ شدن مکرر عضلات کمر، شانه یا سایر نواحی بدن شود.
راه حل گرفتگی عضلات در اثر پوزیشن بدنی نادرست
رعایت اصول ارگونومی در هنگام کار، مطالعه، نشست پشت میز کار، و بلند کردن اجسام سنگین مانع از گرفتگی مکرر عضلات بدن می‌شود.
3) ضعف عضلات
فردی که قدرت عضلات بدن خود را پرورش نداده باشد، ممکن است هنگام بلند کردن بارهایی با سنگینی متوسط نیز زود دچار خستگی و گرفتگی و رگ به رگ شدن مکرر شود.
راه حل گرفتگی عضله در اثر ضعف عضلات
تقویت قدرت عضلات بدن. برای این کار باید ورزش روزانه و کار با عضلات بدن را در برنامه خود گنجاند. برای تقویق قدرت عضله باید از بلند کردن اجسام سبکتر شروع کرد و کم کم وزن عضلات را بالا برد. تمرین زیر نظر یک مربی بدن‌سازی توصیه می‌شود.
4) اضطراب
یکی دیگر از علل رگ به رگ شدن مکرر اضطراب است. فرد دچار اضطراب بیشتر دچار انقباض و تنش در عضلات می‌شود که باعث خستگی و سفتی عضلات می‌شود.
راه حل رگ به رگ شدن مکرر در اثر اضطراب
رفع اضطراب به کمک یک مشاور توانا به حل این مشکل کمک می‌کند. اضطراب یک علامت است و برای درمان آن باید علت زمینه ای شناخته و رفع شود. درمان با داروهای آرام‌بخش ممکن است توسط پزشک توصیه شود.
5) بارداری
در بارداری گرفتگی عضلات ساق پا در اثر وزن زیاد روی پاها یا کمبود کلسیم شایع است و بیشتر علائم کمبود کلسیم در سه ماهه ی دوم و سوم دیده می‌شود.
راه حل گرفتگی عضلات در بارداری
گاهی اوقات درمانی برای این مشکل یافت نمی‌شود و کرامپهای عضلانی در مدت بارداری مادر را آزار می‌دهند. درمان با مکملهای کلسیم و منیزیم زیر نظر پزشک ممکن است توصیه شود. نرمش و کشش عضلات پا برای رفع فشار و تنش وارد شده به این عضلات می‌تواند مفید باشد.
6) کمبود کلسیم
کمبود ویتامین دی، کمبود منیزیم، نارسایی کلیه، کمبود هورمون هایپرپاراتیروئید یا مصرف بعضی داروها ممکن است باعث کمبود کلسیم شود. کمبود ویتامین دی که در ایران بسیار شایع است، از مصرف کم غذاهای حاوی ویتامین دی، تماس کم با نور آفتاب، یا سوء جذب ویتامین دی ناشی می‌شود. مصرف خودسرانه ویتامین دی بدون دادن آزمایش خون از نظر وجود کمبود ویتامین دی توصیه نمی‌شود و می‌تواند منجر به مسمومیت با ویتامین دی شود.
راه حل کرامپ عضلانی در اثر کمبود کلسیم
شناخت علت زمینه‌ای ایجاد فقر کلسیم اهمیت دارد. در افراد دچار کمبود ویتامین دی خوردن غذاهای سرشاز از ویتامین دی و کلسیم و خوردن مکلهای ویتامین دی، کلسیم و منیزیم مؤثر است.
7) کمبود پتاسیم
افراد سالم و بدون بیماری زمینه‌ای به ندرت دچار کمبود پتاسیم می‌شوند زیرا بدن ما به دقت سطح پتاسیم خون را تنظیم می‌کند. کمبود پتاسیم به دو دلیل رخ می‌دهد. اول کمبود دریافت پتاسیم که افراد دچار فقر و سوء تغذیه، اختلالات غذاخوردن مثل بی‌اشتهایی عصبی، یا افرادی که به علت سن بالا قادر به خورذن غذا نیستند، رخ می‌دهد. دوم دفع زیاد پتاسیم که در افراد دچار بیماری کلیوی یا افرادی که داروهایی مانند فورزماید یا هیدروکلروتیازید جهت رفع فشار خون بالا مصرف می‌کنند، یا افراد دچار اسهال و استفراغ شدید رخ می‌دهد.
– راه حل: پتاسیم در سبزیجات و میوها‌هایی مانند موز، آناناس، گریپ‌فروت، خرما، کشمش، آلوبخارا، سیب‌زمینی، خیار، اسفناج، قارچ، بادمجان و غیره بالاست و خوردن این مواد به رفع کمبود پتاسیم کمک می‌کند.
8) کرامپ شبانه ساق پا
افراد مبتلا به گرفتگی شبانه عضلات ساق پا در نیمه شب ممکن است با احساس داغ شدن کف پا در شب، درد شدید و سفتی ساق پا از خواب بیدار می‌شوند. این وضعیت ناراحت‌کننده با اختلالات خواب مثل دیر به خواب رفتن و خواب ناراحت و همچنین افسردگی در ارتباط است. همچنین بیماری‌هایی مثل دیابت، فشار خون بالا، تصلب شرایین (آترواسکلروز)، واریس و سایر بیماری‌های قلبی-عروقی نیز در سن بالا با این بیماری در ارتباط بوده اند.
راه حل کرامپ شبانه ساق پا
رفع علت زمینه‌ای، بهبود بهداشت خواب و درمان اضطراب و افسردگی به رفع این مشکل کمک می‌کند.
9) داروها
بعضی داروها عوارضی از قبیل ایجاد گرفتگی عضلانی دارند. از بین این داروها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
– داروهای ادرارآور مثل فورزماید، هیدروکلروتیازید
– داروهای کاهنده چربی مثل آتوروستاتین و روزوستاتین
– دونپزیل: از داروهای آلزایمر
– نئوستیگمین: داروی بیماری میاستنی گراویس
– نیفدیپین: دارویی برای درمان فشار خون
– رالکسیفن: دارویی برای پوکی استخوان
راه حل رفع گرفتگی عضلات در اثر داروها
داروی عامل این مشکل می‌تواند با مشورت پزشک قطع یا تغییر داده شود.
10) دیسک کمر
فشار دیسک بیرون زده ی کمر یا گردن بر روی ریشه ی عصبی که ازنخاع بیرون می‌آید، منجر به درد و رگ به رگ شدن مکرر عضلات مربوط به آن عصب می‌شود. این نوع درد همیشه در یک نقطه خاص از کمر یا گردن فرد تکرار می‌شود، درد به دست یا پا منتشر می‌شود، و با فعالیت یا بلند کردن بار تشدید می‌شود. با مراجعه شما به پزشک، او با انجام معاینات خاصی به احتمال بیرون‌زدگی دیسک کمر پی می‌برد و با انجام تصویربرداری (MRI) به وجود و شدت دیسک کمر پی می‌برد.
راه حل گرفتگی عضلانی بر اثر دیسک کمر
بسته به شدت مشکل، پزشک ممکن است برای شما استراحت مطلق تجویز کند یا توصیه به انجام فیزیوتراپی کند. موارد شدیدتر از طریق جراحی برطرف می‌شوند.
11) بیماری‌های عصبی مثل پارکینسون و ALS
اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS) نوعی بیماری پیشرونده عصبی است که با ضعف و فلج عضلات همراه است. بعضی از این بیماران کرامپهای عضلانی خودبخودی در عضلات دست و پا را تجربه می‌کنند. پارکینسون نوعی بیماری عصبی در سنین بالاست که با اختلال راه رفتن، عدم تعادل و سفتی عضلات و مفاصل بدن همراه است. راه حل این مشکلات شناخت و رفع بیماری زمینه‌ای توسط پزشک متخصص است.
راه حل‌هایی کلی برای درمان رگ به رگ شدن مکرر:
– ماساژ عضلات درگیر
– دوش آب گرم یا جکوزی
– استراحت
– قرار دادن کیسه آب گرم
– ورزشهای کششی اصلاحی بر روی عضله درگیر رگ به رگ شدن مکرر
– نفس کشیدن عمیق: بعضی مطالعات نشان داده اند که نفس کشیدن عمیق و مکرر به میزان 20 تا 30 عدد در دقیقه با ایجاد اسیدوز تنفسی می‌تواند باعث بهبود کرامپ عضلانی شود.
– استفاده از مسکن‌های خوراکی مثل استامینوفن یا پمادهای مسکن مثل دیکلوفناک یا پمادهای با پایه گیاهی مثل رزماری.
– خوردن داروهای شل‌کننده عضلات مثل باکلوفن و متوکاربامول با نظر پزشک
شما میتوانید با استفاده از سامانه طبینجا بصورت آنلاین از پزشک متخصص ما نوبت بگیرید.
