شوک آنافیلاکسی چیست؟ علائم و درمان

شوک آنافیلاکسی یک واکنش آلرژیک شدید و تهدیدکننده‌ی حیات است که چند دقیقه یا چند ثانیه پس از تماس با ماده‌ی آلرژن یا حساسیت‌زا رخ می‌دهد. 

در متن پیش رو قصد داریم شما را با علل بروز شوک آنافیلاکسی، علائم و درمان آن آشنا کنیم. 

 

در این مقاله می‌خوانید:

• شوک آنافیلاکسی چیست؟

• علائم شوک آنافیلاکسی

• علل و ریسک فاکتورهای شوک آنافیلاکسی چیست؟

• عوارض شوک آنافیلاکسی چیست؟

• در صورت بروز شوک آنافیلاکسی چه کار کنیم؟

• شوک آنافیلاکسی چگونه درمان می‌شود؟

• چطور از بروز شوک آنافیلاکسی پیشگیری کنیم؟

 

 

شوک آنافیلاکسی چیست؟

افراد مبتلا به آلرژی شدید، در صورت تماس با ماده‌ی آلرژن یا حساسیت‌زا واکنش شدیدی نشان می‌دهند که از آن با عنوان آنافیلاکسی یاد می‌شود. در این حالت سیستم ایمنی بدن موادی آزاد می‌کند که می‌تواند منجر به بروز شوک آنافیلاکسی شود. 

هنگامی که بدن وارد شوک آنافیلاکسی می‌شود، فشار خون به طور ناگهانی افت می‌کند و راه‌های تنفسی باریک می‌شوند و ممکن است در ادامه منجر به انسداد مسیر تنفسی و توقف تنفس شوند. 

این حالت بسیار خطرناک است و نیاز به درمان اورژانسی دارد و اگر درمان نشوند ممکن است عوارض شدیدی به جا بگذارد و حتی باعث مرگ شود. 

 

 

علائم شوک آنافیلاکسی

پیش از بروز شوک، علائم آنافیلاکسی را تجربه می‌کنید؛ این علائم مهم هستند و نباید نادیده گرفته شوند:

• واکنش پوستی از قبیل رنگ پریدگی، کهیر و برافروختگی

• گرگرفتگی

• احساس حضور توده در گلو یا دشواری در بلع

• حالت تهوع و استفراغ و یا اسهال

• درد شکم

• نبض ضعیف و تند

• آبریزش بینی

• تورم زبان و لب‌ها

• خس‌خس سینه یا تنفس دشوار

• احساس این که در بدن شما چیزی مشکلی دارد

• سوزش دست‌ها، پاها، دهان یا پوست سر

اگر حس کردید دچار آنافیلاکسی شدید، سریعا با اورژانس تماس بگیرید. در صورتی که آنافیلاکسی پیشرفت کند و تبدیل به شوک آنافیلاکسی شود، علائم زیر بروز می‌کنند:

• تقلا برای نفس کشیدن

• سرگیجه

• گیجی

• کاهش سطح هوشیاری

• احساس ضعف ناگهانی

 

 

 

علل و ریسک فاکتورهای آشوک آنافیلاکسی چیست؟

سیستم ایمنی بدن موادی تولید می‌کند که از بدن دربرابر عوامل خارجی محافظت می‌کنند؛ این مسئله خوب است اما به شرطی که آن عامل خارجی برای بدن آسیب‌زا باشد؛ مثل ویروس‌ها و باکتری‌ها. در بدن برخی افراد اما سیستم ایمنی به موادی واکنش می‌دهد که در حالت عادی ضرری برای آن ندارد؛ این موضوع منجر به بروز آلرژی می‌شود. 

علائم آلرژی اغلب تهدیدکننده‌ی حیات نیستند اما در صورتی که واکنش آلرژیک شدید باشد می‌تواند منجر به بروز آنافیلاکسی شود. اگر کودک شما یک بار به طور خفیف دچار آنافیلاکسی شده است، باید مراقب باشید؛ زیرا تماس بعدی با ماده‌ی آلرژن می‌تواند منجر به آنافیلاکسی شدیدتر شود.

درنهایت آنافیلاکسی می‌تواند پیشرفت کند و تبدیل به شوک آنافیلاکسی شود. 

محرک‌های شایع بروز آنافیلاکسی شامل موارد زیر است:

• برخی داروهای خاص از قبیل پنی‌سیلین، آسپرین، مسکن‌های بدون نسخه و کنتراست تزریقی که در برخی روش‌های تصویربرداری استفاده می‌شود

• نیش حشرات

• برخی مواد غذایی از قبیل:

• آجیل

• صدف

• شیر

• تخم مرغ

• لاتکس

• موادی که در ایمونودرمانی استفاده می‌شوند

در برخی موارد نادر فرد ممکن است در اثر ورژش و انجام تمرین‌های هوازی دچار شوک آنافیلاکسی شود. خوردن برخی غذاهای خاص پیش از تمرین زمانی که هوا گرم یا سرد باشد هم در برخی افراد به عنوان محرک بروز شوک آنافیلاکسی شناخته شده است.  

گاهی علت بروز واکنش مشخص نمی‌شود که به آن ایدیوپاتیک گفته می‌شود. 

اگر مطمئین نیستید که چه محرکی منجر به بروز شوک آنافیلاکسی در شما می‌شود، پزشک ممکن است یک تست آلرژی درخواست کند تا علت را پیدا کند. 

ریسک فاکتورهای آنفیلاکسی و شوک آنافیلاکسی شامل موارد زیر است:

• سابقه قبلی بروز شوک آنافیلاکسی: تماس بعدی با ماده آلرژن می‌تواند شدیدتر باشد. 

• آلرژی یا آسم

• سابقه خانوادگی شوک آنافیلاکسی

• برخی شرایط خاص از قبیل بیماری‌های قلبی

 

 

عوارض شوک آنافیلاکسی چیست؟

شوک آنافیلاکسی بسیار جدی است و می‌تواند در صورت عدم درمان منجر به توقف تنفس شود. همچنین می‌تواند منجر به ایست قلبی شود؛ به این دلیل که فشار خون شدیدا افت می‌کند و اکسیژن کافی به قلب نمی‌رسد تا بتواند خون را پمپاژ کند. این مسئله می‌تواند با عوارض مختلف مرتبط باشد؛ از قبیل:

• آسیب مغزی

• نارسایی کلیوی

• شوک کاردیوژنیک یا قلبی؛ زمانی رخ می‌دهد که قلب قادر به پمپاژ خون به نواحی مختلف بدن نیست. 

• آریتمی یا بی‌نظمی ضربان قلب

• حمله قلبی

• مرگ

در برخی موارد ممکن است شوک آنافیلاکسی منجر به بدترشدن بیماری زمینه‌ای فرد شود. این مسئله به خصوص زمانی رخ می‌دهد که فرد بیماری تنفسی دارد. برای مثال فرد مبتلا به COPD یا بیماری مزمن انسدادی ریه ممکن است دچار کمبود اکسیژنی شود که به سرعت می‌تواند ریه‌ها را درگیر کند. 

شوک آنافیلاکسی همچنین می‌تواند علائم افراد مبتلا به MS را بدتر کند. 

نکته مهم این است که هر چه زودتر که درمان شوید، احتمال بروز عوارض کمتر می‌شود. 

 

 

در صورت بروز شوک آنافیلاکسی چه کار کنیم؟

چنانچه دچار علائم شدید آنافیلاکسی شدید، سریعا به اورژانس مراجعه کنید. در صورتی که دسترسی به اپی‌نفرین تزریقی دارید، به محض شروع علائم از آن استفاده کنید. در صورتی که دچار مشکل تنفسی شدید، از مصرف هرگونه داروی خوراکی خودداری کنید. 

حتا در صورتی که پس از تزریق اپی‌نفرین احساس کردید که بهتر شده‌اید، لازم است به اورژانس مراجعه کنید. این احتمال وجود دارد که به محض افت سطح دارو علائم مجددد بازگردند. 

اگر شوک آنافیلاکسی متعاقب نیش حشره رخ داده است، سعی کنید جای نیش را بردارید؛ از یک کارت پلاستیکی مثل کارت بانکی استفاده کنید. 

هرگز نیش را فشارندهید؛ زیرا می‌تواند سم بیشتری آزاد کند. 

اگر متوجه شدید که فردی دچار شوک آنافیلاکسی شده است، ابتدا با اورژانس تماس بگیرید و در مرحله بعد:

• او را به مکان راحتی منتقل کنید و پاهایش را بالا قراردهید. این مسئله کمک می‌کند که خون به سمت ارگان‌های حیاتی بدن برگردد. 

• اگر اپی نفرین دارد سریعا تزریقش کنید. 

• اگر نفس نمی‌کشد، تا زمانی که اورژانس برسد CPR یا احیای قلبی- ریوی را برایش انجام دهید. 

 

 

شوک آنافیلاکسی چگونه درمان می‌شود؟

قدم اول در درمان شوک آنافیلاکسی تزریق بلافاصله‌ی اپی‌نفرین است. این می‌تواند از شدت علائم بکاهد. در بیمارستان مقدار بیشتری اپی‌نفرین داخل وریدی دریافت می‌کنید. همچنین ممکن است گلوکوکورتیکوئید و آنتی‌هیستامین تزریقی هم دریافت کنید. این داروها کمک می‌کنند که التهاب راه‌های هوایی کم شود و تنفس تان بهتر شود. 

پزشک همچنین ممکن است برایتان بتاآگونیست نظیر البوترول تجویز کند تا تنفس بهتر شود. همچنین ممکن است تحت اکسیژن درمانی قرار بگیرید تا راحت‌تر بتوانید نفس بکشید. 

هر عارضه‌ای هم که متعاقب شوک آنافیلاکسی رخ داده است، به طور جداگانه درمان می‌شود. 

 

 

چطور از بروز شوک آنافیلاکسی پیشگیری کنیم؟

بهترین راه برای پیشگیری از بروز شوک آنافیلاکسی دوری از موادی است که موجب بروز واکنش می‌شود. 

• یک گردنبند یا دستبند هشداردهنده پزشکی همراه داشته باشید که نشان دهد به مواد خاصی حساسیت دارید. 

• یک کیت اورژانسی محتوی داروهای موردنیاز همراهتان داشته باشید؛ در این باره بهتر است با پزشک مشورت کنید. اگر دستگاه تزریق خودکار اپی‌نفرین دارید، از تاریخ انقضای آن مطمئن باشید و اگر تاریخش گذشت آن را به موقع دوباره جایگزین کنید. 

• اطمینان پیدا کنید که هر پزشکی را که ملاقات می‌کنید، در جریان حساسیتان به داروها قرار بگیرد. 

• اگر به نیش حشرات حساسیت دارید، اطراف آن‌ها احتیاط را رعایت کنید. پیراهن آستین بلند بپوشید و پابرهنه بر روی چمن خیس راه نروید. عطر، ادکلن یا لوسیون معطر استفاده نکنید؛ وقتی نزدیک حشره‌ای هستید آرام باشید و سعی نکنید که حشره را از خود دور کنید. 

• اگر آلرژی غذایی دارید، همیشه لیبل محصولات را به دقت بخوانید. فراموش نکنید تولید مواد غذایی ممکن است تغییر کند و حتا اگر غذایی است که پیش از این هم مصرف می‌کردید، هر بار به دقت لیبل را بخوانید. 

• اگر بیرون از خانه غذایی می‌خورید، درباره محتویات آن مطمئن شوید. حتا مقدر کمی از ماده‌ای که به آن آلرژی دارید، می‌تواند منجر به بروز واکنش شدید در شما شود. 

• مراقب باشید؛ حتا اگر شما همه جوانب را رعایت کنید، ممکن است در هر صورت در تماس با چیزی که به آن حساسیت دارید، قرار بگیرید. اما خوشبختانه می‌توانید با شناخت صحیح علائم اولیه آن را بشناسید و به موقع درمانش کنید.

 

 

جمع بندی

شوک آنافیلاکسی می‌تواند شرایط بسیار خطرناک و حتا در مواردی مرگبار باشد. شوک آنافیلاکسی از موارد اورژانسی است و میزان بهبودی بستگی به این دارد که چقدر سریع تحت درمان قرار بگیرید. 

اگر کسی هستید که در معرض شوک آنافیلاکسی هستید، با پزشک خود مشورت کنید تا شما را برای مواقع اورژانسی راهنمایی کند. 

دردرازمدت ممکن است تحت درمان با آنتی‌هیستامین یا برخی داروهای ضدآلرژی قرار بگیرید تا شدت بروز حملات مشابه در آینده کم شود. همواره لازم است داروهای آلرژی که پزشک تجویز کرده است همراه خود داشته باشید و درباره تاریخ انقضای آن ها اطمینان حاصل کنید. 

پزشک ممکن است برایتان اپی‌نفرین تجویز کند تا همیشه همراه خود داشته باشید؛ همچنین ممکن است تست‌هایی درخواست کند تا کمک کند علت بروز شوک آنافیلکسی مشخص شود. 

 

 

شما می‌توانید از طریق سامانه طبینجا به صورت آنلاین از متخصصین آسم، آلرژی و ایمونولوژی ما نوبت بگیرید.