اسهال یکی از عوامل اصلی مرگ و میر کودکان در جهان است که باعث 5 تا 10 میلیون مرگ در سال می شود. در اوایل کودکی تنها عامل اسهال شدید که موجب از دست دادن آب بدن کودک میگردد روتا ویروس می باشد. تخمین زده می شود که در اطفال امریکایی قبل از استفاده از واکسن ریسک بستری در بیمارستان به علت اسهال روتاویروسی نسبت 1 به 43 است که با 80 هزار بستری در سال تطابق دارد.
خانواده روتاویروس
روتا ویروس، استروویروس، کالیسی ویروس ها و ادنو ویروس های روده ای علل مهم بالینی اسهال عفونی ویروسی انسانی هستند. روتاویروس ها عضو خانواده رئو ویریده هستند و باعث بیماری تقریبا همه پستانداران و پرندگان می شوند. این ویروس ها شبیه چرخ هستند.
اپیدمیولوژی روتا ویروس
در سراسر جهان تخمین زده می شود که روتا ویروس مسبب بیش از 111 میلیون مورد اسهال سالانه در کودکان زیر 5 سال می باشد. حداقل 18 میلیون مورد نسبتا شدید هستند و باعث حدود 500 هزار مرگ در سال می گردند. روتاویروس موجب 3 میلیون مورد اسهال، 80 هزار مورد بستری شدن در بیمارستان و 20 تا 40 مرگ سالانه در امریکا می شود. عفونت روتاویروس در ماه های زمستان در مناطق معتدل شایعتر است. در امریکا موج سالیانه زمستانی از غرب به شرق انتشار می یابد. برخلاف انتشار سایر ویروس های زمستانی مثل انفولانزا این موج افزایش بروز به علت یک سویه یا سروتیپ شایع نمی باشد و خوشبختانه با استفاده وسیع از واکسن این پدیده جغرافیایی ناپدید شده است.
علایم بالینی روتاویروس ها
عفونت روتاویروس معمولا پس از دوره کمون (1 تا 7 روز) در 50 تا 60 درصد موارد وجود دارد. تب خفیف تا متوسط و نیز استفراغ و در ادامه مدفوع ابکی و مکرر مشاهده می شود. هر سه علامت در حدود 50 تا 60 درصد موارد وجود دارند. استفراغ و تب معمولا در روز دوم بیماری فروکش می کند ولی اسهال اغلب برای 5 تا 7 روز ادامه می یابد. مدفوع بدون خون مشخص یا گلبول سفید می باشد و آزمایش مدفوع نرمال می باشد . بعضا کم ابی ایجاد میگردد و به سرعت پیشرفت می کند بویژه در شیرخواران. بیماری بسیار شدید در کودکان 4 تا 36 ماهه روی می دهد. کودکان دچار سوتغدیه و بویژه کودکان مبتلا به بیماری زمینه ای روده ای مثل سندرم روده کوتاه مستعد ابتلا به اسهال روتاویروسی هستند. به ندرت کودکان دچار نقص ایمنی بیماری شدید و طولانی را تجربه می کنند. گرچه اکثر نوزادان الوده به روتاویروس فاقد علامت هستند ولی برخی موارد التهاب روده با ظهور یک سویه جدید از روتاویروس در شیرخوارگاه های الوده دیده می شود.
تشخیص روتاویروس ها
در اکثر موارد تشخیص قابل قبولی را می توان بر اساس علایم بالینی و اپیدمیولوژیک انجام داد. الایزاهایی با حساسیت و اختصاصی بودن بالای 90 درصد برای اشکار کردن روتاویروس در نمونه های مدفوع در دسترس هستند. تست های لاتکس آگلوتیناسیون نیز برای روتاویروس موجود می باشد ولی حساسیت شان از الایزا کمتر است.
علایم خطر روتاویروس ها
تشخیص اسهال عفونی باید در بیماران دارای تب شدید یا مستمر، خون یا گلبول سفید در مدفوع، استفراغ شدید مستمر یا صفراوی بویژه در نبود اسهال باید با سوال و شک روبرو شود.
یافته های آزمایشگاهی روتاویروس ها
کم ابی ایزوتونیک همراه با اسیدوز شایعترین یافته در کودکان دچار التهاب شدید ویروسی روده می باشد. مدفوع فاقد خون و گلبول سفید است. گرچه بعصا شمارش گلبول سفید درخون به میزان متوسط ثانویه به استرس بالا می رود ولی تمایل به نوتروفیل، قابل مشاهده شده در التهاب روده باکتریال وجود ندارد.
تشخیص افتراقی روتاویروس ها
تشخیص افتراقی شامل سایر علل عفونی انتریت و التهاب روده مثل باکتریها و انگل ها می باشد. گاهی عارضه های جراحی مثل اپاندیسیت، انسداد روده و پیچ خوردگی روده (اینتوساسپشن) در ابتدای بیماری شبیه گاستروانتریت هستند.
درمان روتاویروس ها
پیشگیری و درمان کم ابی هدف های اصلی درمان عفونت ویردسی می باشد. هدف ثانویه حفظ وضعیت تغذیه ای بیمار است. به صورت روتین نقشی برای درمان دارویی ضدویروسی اسهال و استفراغ ویروسی وجود ندارد. مطالعات نشان داده اند که فایده ای از ضداستفراغ ها یا داروهای ضد اسهال بدست نمی اید و ریسک قابل ملاحظه و عوارض جانبی شدید با هردونوع مواد وجود دارد. به همین ترتیب انتی بیوتیک ها هم فایده ای ندارند. ثابت شده که درمان با ارگانیسم های پروبیوتیک مثل گونه های لاکتوباسیل فقط در موارد خفیف و نه در موارد شدید مفید است.
درمان حمایتی روتاویروس ها
کم ابی از طریق دهانی در اکثر بیماران با کم ابی خفیف تا متوسط قابل اجراست. کم ابی شدید مستلزم درمان داخل وریدی سریع و به دنبال ان جبران خوراکی است. تغدیه با شیر مادر بایستی حین مایع درمانی ادامه یابد.
والدین این کودکان بایستی به این نکته توجه داشته باشند که اسهال در کودکان می تواند به جوش پوشک یا سوختگی پای کودک ختم شود، بنابراین نیازمند توجه است.
پیش گیری از روتاویروس ها
بهداشت خوب انتقال اسهال ویروسی را کاهش می دهد ولی حتی در پیشرفته ترین جوامع از مظهر سطح بهداشت تقریبا همه کودکان در نتیجه اثرات عفونت ویروس های گاستروانتریت الوده می شوند. شست و شوی صحیح دست و تفکیک افراد در کنترل طغیان های بیمارستانی کمک کننده است. نقش تغذیه با شیر مادر در پیشگیری یا تخفیف عفونت روتا ویروس جزیی می باشد. واکسن ها در کنترل این عفونت های موجود در همه جا از هرچیز دیگر نویدبخش تر می باشند.
واکسن ها روتاویروس ها
یک واکسن تری والان روتاویروسی در سال 1998 در امریکا مجوز گرفت ولی به علت بروز عوارض جمع اوری شد. واکسن روتاویروس جدید دیگر هم در امریکا پروانه گرفت که بی ضرر و موثر به نظر می رسد. این واکسن ویروس روتاویروس ضعیف شده انسانی است که در دو دوز خوراکی در 2 و 4 ماهگی داده می شود. واکسن کارایی 85 درصدی علیه گاستروانتریت شدید دارد و باعث کاهش 42 درصدی ارجاع به بیمارستان به علت همه اسهال ها شده است.
شما میتوانید با استفاده از سامانه طبینجا بصورت آنلاین از متخصص کودکان ما نوبت بگیرید.
