درد معده مشکل شایعی است؛ در بسیاری از مواقع این درد ناشی از مشکلات رایجی مثل مسمومیت با غذا، التهاب روده و یا آنفولانزا است. اما همیشه هم مسئله به این سادگی نیست و معده‌درد می‌تواند علامتی از یک مشکل جدی‌تر و بزرگ‌تر باشد.
در متن پیش رو قصد داریم شما را با علل مختلف درد معده، تشخیص و درمان آن‌ها آشنا کنیم.
علت درد معده چیست و چه زمانی نیاز به درمان دارد؟
کلمات مختلفی برای توصیف درد معده به کار می‌روند؛ از جمله درد سوزشی، مبهم، و یا شدید و ناتوان‌کننده. گاهی ممکن است این درد با حالت تهوع، استفراغ و یا نفخ همراهی داشته باشد. این اطلاعات و توصیفات حین معاینه می‌توانند به پزشک شما برای تشخیص بهتر و دقیق‌تر کمک کنند.
علل درد معده
معده یک ارگان واحد است؛ با این حال وقتی مردم از عبارت «معده درد» استفاده می‌کنند، ممکن است دقیقا همین ارگان منظورشان نباشد و منظور کل سیستم گوارشی باشد.
بطور معمول دردی که در نواحی فوقانی شکم و نزدیک‌تر به قفسه‌ی سینه باشد، مرتبط با سیستم گوارشی فوقانی شامل مری، معده و روده‌ی باریک است؛ و نیز دردی که در نواحی تحتانی شکم باشد مرتبط با سیستم گوارشی تحتانی یعنی روده‌ی بزرگ، راست روده و کانال مقعدی است. با وجود این که علل بسیار متنوعی می‌توانند ایجاد کننده درد در هر ناحیه باشند، بد نیست با موارد شایع‌تر آشنا شوید:
سیستم گوارشی فوقانی
زخم معده
عبارت زخم معده عموما زمانی به کار برده می‌شود که یک زخم باز در معده و یا دوازدهه وجود داشته باشد. با این ک علائم طیف وسیعی دارند و بسیار متغیرند اما درد سوزشی معده، تهوع، استفراغ و نفخ شایع‌تر اند.
اکثر موارد زخم معده به دو علت ایجاد می‌شود: یکی رشد و تکثیر باکتری H.pylori و دیگری استفاده‌ی بیش از حد از مسکن‌های رایج یا ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی(NSAID)؛ این داروها در طول زمان می‌توانند به مخاط پوشاننده‌ی معده آسیب برسانند.
گاستریت یا ورم معده
گاستریت یک اصطلاح پزشکی است که برای التهاب دیواره‌ی معده به کار برده می‌شود. گاستریت علل مختلفی دارد، از سومصرف الکل و استفاده‌ی بیش از حد از مسکن‌ها گرفته تا رشد بی‌رویه‌ی باکتری H.pylori. در برخی مواقع هم علت گاستریت مشخص نیست.
این درد می‌تواند از یک درد آزاردهنده‌ی دائمی تا یک درد تیرکشنده گهگاهی متغیر باشد. علاوه بر این ممکن است با حالت تهوع، استفراغ، نفخ و سیری زودرس همراهی داشته باشد.
گاستروپارزی یا فلج معده
گاستروپارزی حالتی است که طی آن محتویات معده دیرتر به درون روده تخلیه می‌شوند. این ناهنجاری در افراد با سابقه‌ی دیابت شایع است اما ممکن است بدون هیچ علت زمینه‌ای هم ایجاد شود.
علاوه بر درد پراکنده یا کرامپی( گرفتگی) ممکن است حالت تهوع و یا استفراغ بلافاصله پس از صرف غذا و احساس پری هم با آن همراهی داشته باشد. در موارد شدید فرد ممکن است دچار کاهش وزن ناخواسته هم بشود.
ازوفاژیت یا التهاب مری
مری یا ازوفاگوس یک لوله است که غذا را از دهان شما به معده‌تان هدایت می‌کند. ازوفاژیت به التهاب و تحریک دیواره‌ی مری گفته می‌شود که ممکن است به علل گوناگونی ایجاد شود:
-عفونت( مثلا کاندیدا یا هرپس)
-خوردن داروهای خاص( مثل آنتی بیوتیک کلیندامایسین یا آسپرین)
-آلرژی یا حساسیت
علاوه بر درد و سوزش معده فرد ممکن است حین بلعیدن دچار مشکل و یا درد شود.
ریفلاکس معدوی-مروی یا GERD
بیماری GERDیا رفلاکس زمانی رخ می‌دهد که اسید معده به درون مری پس زده می‌شود و باعث احساس درد و سوزش در این ناحیه می‌شود. علاوه بر درد سوزشی فرد ممکن است هر یک از علائم زیر را تجربه کند:
درد شکم، دشواری حین بلع، سرفه و یا احساس وجود توده در گلو.
سنگ کیسه‌ی صفرا
این ناهنجاری به دلیل رسوب سنگ در کیسه‌ی صفرا ایجاد می‌شود که می‌تواند در نهایت باعث انسداد مجاری صفراوی و ایجاد یک درد بسیار شدید در قسمت فوقانی سمت راست شکم شود. سنک کیسه‌ی صفرا می‌تواند عوارضی مثل پانکراتیت و کلانژیت ایجاد کند.
پانکراتیت یا التهاب لوزالمعده
پانکراتیت به التهاب لوزالمعده اطلاق می‌شود. این عضو وظیفه‌ی ترشح انسولین و برخی آنزیم‌های روده را بر عهده دارد. سنگ کیسه‌ی صفرا و مصرف الکل دو علت شایع این ناهنجاری هستند.
بیماری سلیاک
سلیاک یک بیماری خودایمنی است که در اثر مصرف گلوتن ایجاد می‌شود. گلوتن باعث تحریک سیستم ایمنی علیه بدن می‌شود. افراد مبتلا علاوه بر درد شکم ممکن است اسهال، کاهش وزن ناخواسته و نفخ را هم تجربه کنند.
عدم تحمل لاکتوز
این بیماری در افرادی دیده می‌شود که آنزیم لازم برای هضم قند لاکتوز را ندارند. این افراد علاوه بر درد شکم ، ممکن است اسهال و نفخ بلافاصله پس از مصرف موادی نظیر شیر یا ماست داشته باشند.
حتما مطالعه کنید: روش های خانگی کاهش اسید معده
دستگاه گوارش تختانی
یبوست
یبوست مشکل بسیار شایعی ایت که ممکن است با علائم دیگری نظیر گاز و نفخ همراهی داشته باشد. افراد مبتلا به یبوست گاها از دفع ناکامل مدفوع شکایت دارند.
دیورتیکولوز
دیورتیکولوز به رشد کیسه‌های کوچک در دیواره‌ی روده گفته می‌شود. التهاب و عفونت( دیورتیکولیت) می‌تواند باعث بروز علائم از درد تحتانی شکم تا درد شدید همراه با تهوع، تب و استفراغ شوند.
آپاندیسیت یا التهاب آپاندیس
شایع‌ترین علامت آپاندیسیت یک درد شکمی است که ابتدا مبهم و در اطراف ناف است و سپس بصورت یک درد تیرکشنده و در قسمت تحتانی راست شکم متمرکز می‌شود. سایر علائم همراه شامل حالت تهوع، استفراغ، تب و بی‌اشتهایی است.
درگیری کل سیستم گوارشی
برخی ناهنجاری‌ها کل سیستم گوارشی، هم بخش فوقانی و هم بخش تحتانی را درگیر می‌کنند. از جمله:
بیماری التهابی روده یا IBD
دو بیماری شایع این گروه از بیماری‌ها کرون و کولیت‌اولسروز می‌باشد. این دو بیماری دارای طیف وسیعی از علائم گوارشی و غیر گوارشی هستند؛ با ای حال کرون با درد کرامپی شکم و اسهال غیرخونی و کولیت اولسر با درد کولیکی شکم( دردی که می‌گیرد و ول می‌کند) و اسهال خونی شناخته می‌شود.
سندرم روده‌ی تحریک پذیر یا IBS
این بیماری با طیف گسترده‌ای از علائم شامل درد کرامپی شکم، اسهال و یبوست شناخته می‌شود و تاکنون علت مشخصی برای آن یافت نشده است.
فتق شکمی
فتق زمانی رخ می‌دهد که توده‌ی چربی و یا ارگان خاصی از بخشی از دیواره‌ی شکم که ضعیف‌تر است خارج می‌شود.
سرطان
بطور کمتر شایع علت بروز درد شکمی ممکن است سرطان باشد. در صورتی که دردتان مداوم است و یا با سایر علائم نظیر مدفوع خونی، خستگی بیش از حد و یا کاهش وزن ناخواسته همراهی دارد حتما پزشکتان را مطلع سازید.
چه زمانی برای درد معده به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر درد شکم ناگهانی و بسیار شدید بود، به پزشک مراجعه کنید. در صورت بروز هر یک از موارد زیر بهتر است با پزشک مشورت کنید:
-تب
-درد قفسه‌ی سینه
-مدفوع شل و سیاه و یا خونی
-یبوست مزمن و یا شدید
-دردی که اخیرا و برای اولین بار ایجاد شده
-سرگیجه
-عدم توانایی بلع غذا یا مایعات
درمان معده درد
همانطورکه می‌دانید درمان درد شکم وابسته به علت زمینه‌ای است.
تغییرات سبک زندگی
خیلی از تغییرات سبک زندگی می‌توانند به بهبود و پیشگیری از درد معده کمک کنند. برای مثال افراد مبتلا به سلیاک با رعایت رژیم فاقد گلوتن می‌توانند از بروز عوارض بیماری پیشگیری کنند. در مورد مشابه، بیماران حساس به لاکتوز هم می‌توانند با حذف فراورده‌های حاوی لاکتوز از قیبل شیر و پنیر یک زندگی طبیعی و نرمال را تجربه کنند.
درمان GERDیا ریفلاکس ممکن است به تغییرات وسیعی در سبک زندگی نیاز داشته باشد:
-کاهش وزن درصورت چاقی و یا اضافه وزن
-بالا قرار دادن سر هنگام خواب
-عدم مصرف غذا حداقل 2 تا 3 ساعت پیش از خوابیدن
تغییر سبک زندگی همچنین می‌تواند در درمان یبوست کمک‌کننده باشد:
-خوردن غذاهای محتوی فیبر بالا مثل سبزیجات
-نوشیدن 6 تا 8لیوان آب در روز
-انجام تمرین‌ها و نرمش‌های روزانه
این‌ها تنها نمونه‌ای از هزاران هزار مثال از تغییرات سبک زندگی برای کمک به درمان معده‌درد بودند.
داروها
بسیاری از بیماری‌های گوارشی می‌توانند با داروهای موجود در بازار درمان شوند:
داروهای کاهنده‌ی اسید معده
علاوه بر این که علائم سوزش معده می‌توانند با داروهای آنتی اسید به طور موقتی بهبود یابند، درمان دراز مدت گاستریت، ریفلاکس و زخم معده نیاز به مصرف طولانی مدت داروهای کاهنده‌ی اسید دارد. مسدودکننده‌های H2 و PPIها دو دسته دارویی رایج برای درمان این گروه بیماری‌ها هستند.
ملین‌ها
برای درمان یبوست، داورهای ملین می‌توانند کمک‌کننده باشند؛ به خصوص اگر با تغییر سبک زندگی و درمان‌های خانگی مشکل یبوست برطرف نشود. درباره‌ی مصرف ملین‌ها با پزشک خود مشورت کنید. ممکن است برخی از آن‌ها در شما ایجاد عارضه کند.
آنتی‌بیوتیک‌ها
برای درمان بیماری‌هایی که عامل آن باکتری است نیاز به تجویز آنتی بیوتیک است. برخی از آن‌ها مثل H.pylori و موارد خفیف دیورتیکولیت با آنتی‌بیویک‌های خوراکی قابل درمان است؛ اما موارد شدید دیورتیکولیت ممکن است نیاز به بستری و تجویز آنتی بیوتیک وریدی داشته باشد.
استروئید ها و داروهای سرکوب کننده‌ی سیستم ایمنی
درمان بیماری التهابی روده یا IBD وابسته به این گروه از داروهاست.
درمان IBS
درمان IBS کمی پیچیده است و ممکن است فرد به فرد و براساس علائم فرق کند. با این حال برخی داروهای رایج درمان IBSشامل:
-داروی ضداسهل مثل لوپرامید
-داروی ضدیبوست مثل ملین‌ها
-داروی ضدافسردگی مثل کلرودیازوپوکساید
درمان جراحی
با این که جراحی برای برخی ناهنجاری‌های سیستم گوارش از قبیل آپاندیسیت، سنگ کیسه‌ی صفرا و فتق شکمی درمان خط اول است، اما برای مواردی از قبیل GERD ممکن است کمتر نیاز شود.
جمع‌بندی
هنگامی که یک مشکل و یا درد ناگهانی در معده و یا شکم‌تان ایجاد می‌شود، طبیعی است که لحظه‌ی اول به بدترین علت فکر کنید. اما اغلب اوقات مشکل نگران‌کننده‌ای وجود ندارد. با این حال بهتر است همیشه با پزشک خود مشورت کنید.
