فولیکول غالب چیست؟ تعداد و اندازه فولیکول تخمدان برای بارداری

فولیکول غالب چیست؟

فولیکول غالب یک ساختار پر از مایع در تخمدان است که به اندازه ای بزرگ می شود که تخمک بالغ را در حدود روز 14 از یک چرخه قاعدگی 28 روزه یا حدود یک هفته قبل از اواسط چرخه از طریق تخمک گذاری آزاد می کند. فولیکول غالب را فولیکول گرافیان نیز می نامند.

مرحله فولیکولار

قبل از بلوغ، یک تخمدان حاوی هزاران فولیکول است که فولیکول های اولیه نامیده می شوند. با شروع بلوغ، 15-20 فولیکول اولیه در هر چرخه شروع به بلوغ می کنند. این فرایند را فراخوانی فولیکولار می نامند. تنها یکی از 15-20 فولیکول جذب شده به فولیکول غالب تبدیل می شود که قادر به گسترش و آزادسازی یک تخمک بالغ است.

مرحله تخمک گذاری

سلولهای فولیکول غالب استروژن تولید کرده و بقیه فولیکول ها تحلیل رفته و می میرند. زمانی که اندازه فولیکول غالب به 2 تا 4 سانتی متر می رسد، فولیکول پاره می شود تا تخمک آزاد شده و شروع تخمک گذاری را آغاز کند. پس از تخمک گذاری، فولیکول غالب که نسبتا تحلیل رفته و در حال حاضر جسم زرد نامیده می شود، در آخرین مراحل چرخه قاعدگی پروژسترون تولید می کند.

فولیکول هایی که تخمک بالغ را آزاد نمی کنند، تجزیه می شوند، فرآیندی که به عنوان آترزی شناخته می شود و می تواند در هر مرحله از رشد فولیکول رخ دهد. حدود 99٪ فولیکول های تخمدان تجزیه می شوند و هرگز به اندازه کافی بالغ نمی شوند تا تخمک آزاد کنند.

فولیکول آنترال چیست؟

از لحاظ تئوری، اگر قادر به شمارش تعداد فولیکول در داخل تخمدان بودید، می توانستید تصور کنید که چند تخمک باقی مانده است. محاسبه تعداد فولیکول های موجود در تخمدان ها غیرممکن است زیرا آنها بسیار کوچک هستند و امکان دیده شدن فولیکول در تخمدان چندان وجود ندارد. با این حال، هنگامی که اندازه فولیکول تخمدان به مرحله خاصی می رسد، می توان آن را از طریق سونوگرافی مشاهده کرد.

فولیکول ها بسیار بسیار کوچک بوده و تمام فولیکول های تخمدان با عنوان فولیکول های اولیه شروع به رشد می کنند. فولیکول اولیه فقط 25 میکرومتر است. بنابراین مشاهده آنها با چشم غیر مسلح غیرممکن است، چه برسد به سونوگرافی. فولیکول های اولیه هر روز با سیگنال های هورمونی بیدار شده و شروع به بلوغ می کنند. همزمان با طی شدن مراحل بلوغ، بزرگ و بزرگتر می شوند.

یکی از این مراحل رشد، مرحله سوم نامیده می شود. در این مدت، فولیکول حفره ای پر از مایع پیدا می کند که به آنتروم معروف است. فولیکول های دارای آنتروم فولیکول های آنترال نامیده می شوند و قطر آنها بین 2 تا 10 میلی متر است. از نظر برخی دیگر از پزشکان، فولیکول آنتروم که اکنون 5 میلی متر است 200 برابر بزرگتر از فولیکول اولیه است.

فولیکول های آنتروم با سونوگرافی قابل مشاهده هستند. تحقیقات نشان داده است که تعداد فولیکول های آنتروم فعال در تخمدان ها با تعداد بالقوه تخمک های باقی مانده ارتباط دارد. با این حال شما هنوز قادر به فهمیدن تعداد کل فولیکول ها نخواهید بود، اما زمانی که تعداد کمی از فولیکول های آنترال روی تخمدان ها ایجاد شود، به احتمال زیاد ذخایر تخمدان پایین خواهد بود.

فولیکول های آنترال سطح بالاتری از هورمونی موسوم به هورمون ضد مولرین (AMH) تولید می کنند که در خون گردش می کند. اندازه گیری سطح AMH از طریق آزمایش خون یکی دیگر از روش های ارزیابی ذخایر تخمدان است. بر خلاف FSH و استرادیول (دقیق ترین زمان در روز دوم از چرخه قاعدگی)، سطوح AMH را می توان در هر زمان از چرخه تعیین کرد.

آزمایش شمارش فولیکول آنترال (AFC)

از طریق سونوگرافی واژینال فولیکول می توان تعداد فولیکول آنترال را شمرد، که گاهی این روش بین روزهای 2 تا 5 چرخه انجام می شود. این آزمایش ممکن است به عنوان بخشی از آزمایشات باروری انجام شده یا ممکن است قبل از چرخه درمان باروری درخواست داده شود.

در طول سونوگرافی واژینال برای مشاهده فولیکول تخمدان، تکنسین تخمدان ها مورد بررسی قرار داده و تعداد فولیکول های اندازه گیری شده بین 2 تا 10 میلی متر را شمارش می کند. متخصص زنان و زایمان شما می تواند این آزمایش را در موارد زیر نیز سفارش دهد:

• ارزیابی ذخایر تخمدان
• تشخیص نارسایی اولیه تخمدان
• کمک به تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک
• ارزیابی میزان باروری مرتبط با سن شما (اینکه آیا تعداد فولیکول های شما بیشتر، کمتر یا تقریباً برابر با تعداد فولیکول های سایر افراد هم سن و سال شما است یا نه)

تعداد طبیعی فولیکول آنترال

طبیعی است که با افزایش سن ذخایر تخمدان شما کاهش یابد. بنابراین آنچه برای یک جوان 25 ساله طبیعی است لزوماً برای یک فرد 38 ساله طبیعی نیست. با این حال، تعداد فولیکول های آنترال 3 تا 6 عدد کمتر در نظر گرفته می شود.

عامل تشکیل فولیکول غالب

زمانی که چرخه قاعدگی شروع می شود، قسمتی از مغز به نام هیپوتالاموس هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) آزاد می کند. GnRH روی غده هیپوفیز عمل می کند، که به نوبه خود هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) و هورمون لوتئینیزه (LH)ترشح می کند. این هورمون ها باعث بلوغ فولیکول های فراخوانی شده و در نهایت تشکیل فولیکول غالب می شوند.

دلایل عدم رشد فولیکول

در سندرم تخمدان پلی کیستیک، سطح غیرطبیعی هورمون ها، مانع از رشد و بلوغ فولیکول ها و آزاد سازی آنها از سلول های تخمک می شود. در عوض، این فولیکول های نابالغ در تخمدان ها جمع می شوند.

در نارسایی ثانویه تخمدان ها، تخمدان ها طبیعی بوده اما در دریافت سیگنال های هورمونی از مغز مشکلی وجود دارد. این شرایط معمولاً در اثر بیماری های غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس ایجاد می شود. نارسایی ثانویه تخمدان نیز ممکن است به دلیل داروهای خاص، ورزش زیاد یا برخی از اختلالات خوردن ایجاد شود.

تعداد فولیکول برای بارداری

فولیکول غالب تخمدان به فولیکولی گفته می شود که بزرگ می شود و در طول چرخه قاعدگی تخمک آزاد می شود. معمولاً تقریباً 10 فولیکول گرافیان در جایی شروع به بلوغ می کنند که یکی از آنها به فولیکول غالب تبدیل می شود و بقیه به فولیکول های اترتیک تخمدان تبدیل می شوند. پس از آزاد شدن تخمک، بقیه فولیکول غالب به جسم زرد تبدیل می شود، البته گاهی اوقات دو یا چند فولیکول غالب وجود دارد.

اندازه طبیعی فولیکول تخمدان برای بارداری

اگر تحت درمان باروری هستید، پزشک ممکن است از طریق سونوگرافی واژینال بر رشد فولیکول ها نظارت کند. در طی سونوگرافی، تعداد فولیکول های در حال رشد شمارش و اندازه گیری خواهند شد.
فولیکول ها بر حسب میلی متر اندازه گیری می شوند. معمولا، پزشک زمان شروع مصرف داروی هورمونی hCG/LH برای ارزیابی میزان رشد فولیکول ها مورد برنامه ریزی قرار می دهد. اندازه فولیکول مناسب برای بارداری که در حال تخمک گذاری است بین 18 تا 25 میلی متر اندازه گیری می شود.

فولیکول های بزرگتر از 24 میلی متر

معمولاً هنگامی که فولیکول بیش از 24 میلی متر است، تخمک درون آن بیش از حد بالغ است و بنابراین دیگر زنده نیست. ممکن است تخمک گذاری رخ دهد اما این مشکل اصلی است. علاوه بر این، هنگامی که فولیکول غالب تخمدان بیش از حد بزرگ می شود، فولیکول بزرگ ممکن است حاوی تخمک هایی باشند که در مرحله بعد از بلوغ قرار دارند که برای لقاح مناسب نیستند. بنابراین اکثر مراکز IVF اندازه فولیکول ها را زیر نظر گرفته و هنگامی که فولیکول ها به اندازه مناسب رسیدند، دریافت ماده محرک بلوغ تخمک را تحت مدیریت قرار می دهند.

درمان های باروری

رشد و نمو فولیکول در طول درمان های باروری ردیابی می شود. در طول درمان های باروری مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) یا لقاح داخل رحمی (IUI)، تحریک تخمدان، برخلاف رشد طبیعی یک فولیکول غالب در یک چرخه قاعدگی معمولی به رشد بیشتر فولیکول های فراخوانی شده با استفاده از غلظت بالای FSH کمک می کند. سونوگرافی فولیکول، همچنین به عنوان شمارش فولیکول آنترال (AFC) شناخته می شود که ممکن است به عنوان بخشی از آزمایش باروری انجام شود. سونوگرافی فولیکول غالب تخمدان برای ارزیابی ذخایر تخمدان انجام می شود.

منبع

چنان چه نیازمند تفسیر سونوگرافی فولیکول خود هستید می توانید با متخصصین زنان و زایمان طبینجا مشورت نمایید.