چطور از وسواس شست و شو رها شویم؟
دوست دارید همیشه آشپزخانه‌تان برق بزند و نمی‌توانید تحمل کنید اجاق گازتان یک روز هم کثیف بماند؟ آیا این‌ها به این معنی است که شما فردی وسواسی هستید؟ برای پاسخ به این سوال لازم است که نگاهی عمیق‌تر به مسئله OCD یا همان اختلال وسواس فکری- عملی بیندازیم. در متن پیش رو قصد داریم شما را با وسواس شست و شو و روش های درمان آن آشنا کنیم.
در این مقاله می‌خوانید:
- چه ارتباطی بین تمیزی و اختلال وسواس وجود دارد؟
- آیا وسواس شست و شو قابل پیشگیری است؟
- چه ریسک فاکتورهایی برای اختلال وسواس وجود دارد؟
- اختلال وسواس فکری- عملی چه علائمی دارد؟
- اختلال وسواس چگونه تشخیص داده می‌شود؟
- اختلال وسواس شست و شو چگونه درمان می‌شود؟
- امید به درمان افراد مبتلا به وسواس شست و شو چقدر است؟
چه ارتباطی بین تمیزی و اختلال وسواس وجود دارد؟
«راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی»، وسواس را به صورت اختلالی توصیف کرده که خودش را با افکاری ناراحت‌کننده و تصاویری روانی که از بین نمی‌روند، نشان می‌دهد.
در پاسخ به این افکار ناخواسته، فرد ممکن است تمایلی شدید به تکرار برخی کارهای خاص داشته باشد. افراد مبتلا تصور می‌کنند که انجام این کارها به از بین بردن افکار وسواسی و کنترل اضطراب‌شان کمک می‌کند.
انجام این کارها علاوه بر این که می‌تواند وقت زیادی از فرد مبتلا بگیرد، ممکن است باعث اختلال در کارهای روزمره و روابط اجتماعی وی شود.
وسواس تمیزی
برخی افراد ممکن است ترس زیادی از آلودگی ناشی از میکروب‌ها، مایعات بدن و سایر مواد- از جمله آلودگی‌های انتزاعی مثل شر یا بدشانسی – داشته باشند؛ این افراد حتی ممکن است ترس شدیدی از آلوده کردن دیگر افراد داشته باشند.
وسواس درمورد آلودگی سبب می‌شود که فرد بطور مداوم در حال تمیزکاری باشد؛ این افراد تصور می‌کنند با تمیزکاری می‌توانند از گسترش آلودگی و عفونت جلوگیری کنند.
آیا وسواس شست و شو قابل پیشگیری است؟
نمی‌توان جلوی OCD را گرفت؛ اما تشخیص و مداخله زودرس می‌تواند نتایج درمانی بهتری را سبب شود.
چه ریسک فاکتورهایی برای اختلال وسواس وجود دارد؟
حدود 2 درصد از جمعیت جهان مبتلا به OCD هستند؛ بروز آن در سنین پایین‌تر در مردان شایع‌تر است، در حالی که با بالا رفتن سن احتمال بروز آن در زنان بیشتر می‌شود.
عوامل زیر می‌توانند احتمال بروز وسواس را بالا ببرند:
ژنتیک
اگر در خانواده درجه یک خود، پدر، مادر، خواهر یا برادری داشته باشید که مبتلا به اختلال وسواسی است، بیشتر احتمال دارد که شما هم در آینده به وسواس دچار شوید؛ با این حال مطالعات بر روی تاثیر ژنتیک در وسواس هنوز در حال کامل شدن است.
ساختار مغزی
دانشمندان درحال بررسی تفاوت ساختارمغزی در مبتلایان به وسواس و دیگر افراد هستند؛ بنظر می‌رسد ارتباطات مغزی مرتبط با شکل‌گیری عادات و نیز برخی احساسات از قبیل ترس در افراد مبتلا به اختلال وسواسی بیش از سایرین است.
علاوه براین بنظر می‌رسد تفاوت‌هایی در گیرنده‌های استروژن و ماده سفید و خاکستری مغز افراد مبتلا به وسواس شست و شو نسبت به دیگر افراد وجود دارد.
محیط
بنظر می‌رسد عوامل محیطی از قبیل اضطراب و تروما هم در بروز OCD یا اختلال وسواسی موثر می‌باشند.
اختلال وسواس فکری- عملی چه علائمی دارد؟
OCD به جز وسواس با اضطراب هم همراهی دارد؛ بودن در محیطی که تحت کنترل‌تان نباشد، ممکن است سریعا سبب بروز اضطراب در شما شود.
درصورتی که مبتلا به وسواس شست و شو باشید، ممکن است هر یک از علائم زیر را تجربه کنید:
- احساس ترس یا انزجار نسبت به هرگونه آلودگی از قبیل مواد کثیف، بیماری، ترشحات بدن، زباله یا مواد شیمیایی
- باور به این که شما یا اطرافیانتان ممکن است بخاطر یکسری نیروهای غیبی با گفتن عدد یا نام‌های خاصی آلوده شوید
- تمایل زیاد به شست‌وشوی مرتب دست‌ها یا دوش گرفتن مداوم
- استفاده از یک شیوه خاص برای شستن خود یا اطرافتان
- عوض کردن مداوم لباس‌ها در طول روز
- خودداری از مکان‌ها یا افرادی که احتمال می‌دهید آلوده هستند
- آسیب پوست یا بدن به دلیل تمیز کردن بیش از حد
اختلال وسواس چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک، روان شناس یا روانپزشک با بررسی علائم، پرسیدن افکار و الگوهای رفتاری شما اختلال وسواس را تشخیص می‌دهد.
معاینه فیزیکی به پزشک کمک می‌کند بفهمد آیا علت وسواس شما با یک مشکل زمینه‌ای مرتبط هست یا خیر.
اختلال وسواس شست و شو چگونه درمان می‌شود؟
در حال حاضر درمان‌های متنوعی برای اختلال وسواس دردسترس است؛ پزشک ممکن است برحسب شرایط شما انجام هر یک از موارد زیر را توصیه کند:
درمان شناختی- رفتاری یا CBT
درمان شناختی- رفتاری یکی از درمان‌های رایج دردسترس برای رهایی از وسواس تمیزی است. در طول یک جلسه CBT، شما یک درمانگر را ملاقات می‌کنید؛ او می‌تواند با شناخت الگوهای فکری که دید شما را نسبت به واقعیت تحریف کرده و سبب ایجاد اضطراب شده است، به شما کمک کند. در مرحله بعد درمانگر به شما کمک می‌کند که این افکار را بازساری کنید.
مطالعات نشان داده است که CBT می‌تواند ارتباطات مغزی شما به ویژه توانایی شما در کنترل افکار و تعادل بین احساسات را تقویت کند.
درمعرض قرار گرفتن و پیشگیری از واکنش
درمعرض قرار گرفتن و پیشگیری از واکنش(ERP) یکی دیگر از روش‌هایی است که می‌تواند در درمان OCD موثر باشد.
در طول جلسه ERP شما و درمانگرتان درباره محرک‌هایی که سبب ایجاد پاسخ وسواسی در شما می‌شوند صحبت می‌کنید؛ علاوه بر این شما افکار وسواسی‌تان را برای درمانگر توصیف می‌کنید و توضیح می‌دهید که از چه چیزهایی می‌ترسید.
در ادامه رواندرمانگر به شما کمک می‌کند که به تدریج با محرک استرس‌زا چه در ذهن و چه در زندگی واقعی مواجه شده اما به آن پاسخ وسواسی ندهید.
داروها
پزشک ممکن است برخی داروهای ضدافسردگی را برای پیشگیری از بروز علائم برایتان تجویز کند؛ برخی داروهای تجویزی:
- آنافرانیل
- فلواکزامین
- پاکسیل
- پروزاک
- زلفت
درصورت مصرف هر یک از داروهای نامبرده لازم است پیش از تغییر دوز با پزشک خود مشورت کنید؛ مصرف دارو را سرخود قطع نکنید. زیرا در برخی موارد می‌تواند باعث بروز هر یک از موارد زیر شود:
- عود علائم
- تغییر جدی در خلق و خو
- افزایش ریسک بروز افکار خودکشی
تحریک عمقی مغز
درصورتی که درمان‌های محافظه‌کارانه موثر نبودند، پزشک ممکن است برایتان تحریک عمقی مغز(DBS) را پیشنهاد کند.
در طول یک جلسه DBS پزشک الکترودهایی را بر روی نواحی خاصی از مغز قرار می‌دهد؛ این الکترودها در نهایت پالس‌های الکتریکی را می‌فرستند که می‌توانند در تغییر افکار و رفتار موثر باشند.
تحریک مغناطیسی درون‌مغزی
تحریک مغناطیسی درون‌مغزی(TMS) یکی دیگر از شیوه‌های تهاجمی درمان اختلال وسواس است. در این روش پزشک یک کویل الکترومغناطیسی روی سر شما قرار می‌دهد؛ میدان‌های مغناطیسی ایجادشده درنهایت با سلول‌های عصبی در مغز در جهت کاهش علائم ارتباط برقرار می‌کنند.
امید به درمان افراد مبتلا به وسواس شست و شو چقدر است؟
اگر شما وسواس شست و شو دارید، نگران نباشید؛ این مسئله قابل درمان است.
با این حال بهترین نتیجه را از درمان کسانی می‌گیرند، که زودتر بیماری‌شان تشخیص داده شده و درمان برایشان آغاز می‌شود. برخی مواقع OCD خودش خودبخود بهبود می‌یابد؛ به ویژه اگر سن آغاز علائم در کودکی باشد.
در سایر موارد ممکن است نیاز به درمان طولانی‌مدت باشد.
نکته پایانی
کمالگرا بودن درباره تمیزی لزوما به معنای وسواس نیست؛ افراد مبتلا به وسواس شست و شو دارای افکاری اجباری و مداوم برای انجام برخی کارها هستند.
OCD اغلب باعث ایجاد اضطراب می‌شود؛ افراد مبتلا به وسواس شست و شو از کثیفی و آلودگی دلهره دارند و دائما در حال انجام کارهایی برای تمیزی و تعادل در زندگی هستند.
درمان وسواس فکری با روش‌های مختلفی مثل روان‌درمانی، دارو و تحریک مناطق خاصی از مغز قابل درمان است. هرچه زودتر درمان آغاز شود، پاسخ به درمان بهتر خواهد بود.
شما می‌توانید با استفاده از سامانه آنلاین طبینجا از روانشناسان ما مشاوره بگیرید.
