چند نکته حیاتی درباره علائم پایین بودن اکسیژن خون

هیپوکسی و هیپوکسمی دو اصطلاحی هستند که ممکن است در هنگام کاهش اکسیژن بدن بکار روند، اما بین آنها تفاوت وجود دارد.

کاهش اکسیژن خون چیست؟

هیپوکسی وضعیتی است که اکسیژن کافی برای عملکردهای عادی زندگی وجود ندارد و هیپوکسمی به وضعیتی اشاره دارد که در آن اکسیژن شریانی کم است. در حالت کلی در وضعیت هیپوکسمی بیمار، میزان اکسیژن خون حدود 92 درصد یا کمتر است. علل متفاوتی برای کاهش اکسیژن خون وجود دارد.

علائم پایین بودن اکسیژن خون

علائم هیپوکسی و یا هیپوکسمی ممکن است بصورت حاد یا مزمن بوده و شدت آنها از خفیف تا شدید متفاوت باشد.

علائم حاد افت اکسیژن خون

علائم حاد به سرعت می توانند ظاهر شوند و برخی از علائم شایع حاد عبارتند از:

• تنگی نفس
• تنفس سریع
• ضربان قلب سریع

علائم مزمن کاهش اکسیژن

برخی از علائم پایین بودن اکسیژن خون که به صورت مزمن دیده می شوند عبارتند از:

• خس خس کردن
• تعریق
• سرفه کردن
• فرد مبتلا ممکن است در ابتدا بصورت جزیی، گیج شده و ضعیف به نظر برسد یا تغییرات سریعی در رنگ پوست خود از آبی تا قرمز گیلاسی را بسته به علل آن تجربه کند.

علائم مغزی کاهش اکسیژن

علائم شدید مشاهده شده با هیپوکسی مغزی عبارتند از:

• ناتوانی در برقراری ارتباط
• گیجی
• کما یا مرگ احتمالی

علائم پایین بودن اکسیژن در کودکان

علائم در کودکان می تواند شبیه موارد فوق بوده و ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• بی حالی
• تحریک پذیری
• اضطراب
• بی توجهی
• آبریزش
• در حالت نشسته و خم شده به جلو برای بهبود تنفس دیافراگمی
• كودكان مبتلا به اپی گلوتیت و محدودیت راه های هوایی ممكن است آب دهان خود را بمالند و عمدتا از طریق دهان نفس بکشند.

میزان نرمال اکسیژن خون

به طور کلی، مقدار طبیعی اکسیژن و یا پایین بودن اکسیژن بدن با معاینه فیزیکی، با استفاده از مانیتورهای اکسیژن (دستگاه پالس اکسی متر)، سایر معاینات ریوی و آزمایش بررسی گازهای خونی تعیین می شود. سطح اکسیژن نرمال در حدود 95 تا 100 درصد اندازه گیری شده و در هنگام تاثیر گذاری بر روی مغز به 85-80 درصد و در سیانوز یا کبود شدن به میزان 65 درصد کاهش پیدا می کند.

علت افت اکسیژن خون

هر دو علل محیطی و بافتی کاهش سطح اکسیژن، اغلب منجر به حالت میانی کاهش اکسیژن خون می شوند. بنابراین برخی از علل پایین بودن اکسیژن شامل موارد زیر می گردد:

• مسمومیت با گاز یا مواد شیمیایی (به عنوان مثال سیانید، مونوکسید کربن)
• غلظت کم یا نبود اکسیژن (برای مثال، کوه نوردی به ارتفاعات بسیار مرتفع، هوانوردی، غرق شدن یا آتش سوزی)

برخی از مشکلات ریوی، به عنوان مثال:

• بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD)
• آمفیزم
• برونشیت
• ادم ریوی
• سرطان ریه
• پنومونی
• آپنه خواب (کمبود اکسیژن شبانه)
• پنوموتوراکس
• آسم
• کووید -19
• هرگونه دارویی که باعث کاهش یا توقف تلاش برای نفس کشیدن می شود (به عنوان مثال فنتانیل و سایر مواد مخدر)
• مشکلات قلبی (به عنوان مثال، برادی کاردی شدید و فیبریلاسیون بطنی)
• کم خونی و یا شرایطی که گلبول های قرمز را از بین می برد.
• کاهش یا توقف جریان خون شریانی به هر بافت یک اندام (به عنوان مثال انسداد شریانی توسط لخته یا آسیب مانند شلیک گلوله)

درمان کاهش اکسیژن خون

درمان کمبود اکسیژن خون، رساندن اکسیژن به سلول ها و بافت های بدن است. تکنیک های رساندن اکسیژن با توجه به وضعیت بیمار بسیار متفاوت خواهد بود اما ممکن است شامل اکسیژن رسانی با ماسک صورت یا کانوله بینی، تهویه مکانیکی (لوله گذاری)، محفظه هیپرباریک یا سایر وسایل یا داروها برای باز کردن مجاری تنفسی می باشد.

در برخی افراد ممکن است با اجتناب از شرایطی که غلظت اکسیژن در محیط را کاهش می دهند یا با تأمین اکسیژن قبل از بروز علائم، از افت اکسیژن خون جلوگیری کرد. افراد مبتلا به آسم می توانند با مصرف منظم داروهای خاص طبق دستور پزشک از علائم پایین بودن اکسیژن خون جلوگیری کنند.

هرچه میزان اکسیژن، سریعتر به حد طبیعی برسد برای بیمار نیز بهتر خواهد بود. با این حال، زمان بندی بسیار مهم است، زیرا کاهش سطوح اکسیژن مغزی می تواند در عرض چند دقیقه رخ داده و در بسیاری از بیماران، عوارض آن جبران ناپذیر خواهد بود.

با این حال، هنگام دادن اکسیژن نیز باید جوانب احتیاطی را رعایت کرد، زیرا دریافت مقادیر بالای اکسیژن هم می تواند برای بافت ها سمی باشد. هایپروکسی یا سطوح بالای اکسیژن ممکن است باعث موارد زیر شود:

• سرگیجه
• تغییر رفتار
• سایر تغییرات سیستم عصبی مرکزی مانند تشنج و یا آسیب بافتی که ممکن است منجر به ذات الریه، تغییرات چشمی مانند آب مروارید و آسیب سایر اندام ها شود.
• این وضعیت ممکن است در بیمارانی که تحت درمان با محفظه پر فشار اکسیژن قرار دارند یا در بیماران بستری طولانی مدت در ICU رخ دهد.

عوارض سطوح کم اکسیژن خون

در بدن، سطوح کم اکسیژن خون می تواند به کاهش اکسیژن سلولی در بافت ها و اندام های مختلف منجر شود که شدیدترین نوع آن هیپوکسی مغزی است که به سرعت می تواند باعث آسیب مغزی یا مرگ شود.
برعکس، اگر فردی دچار کمبود یا عدم وجود اکسیژن در محیط به عنوان مثال در اثر قرار گرفتن در ارتفاعات یا غرق شدن شود، تنها ممکن است کاهش سطح اکسیژن خون را بصورت موقتی تجربه کند.

منبع

اگر درباره عارضه کاهش اکسیژن نگران هستید، می توانید با متخصصین ریه طبینجا در این باره مشورت نمایید.