آتونی رحم یا ضعف رحم بعد از زایمان چیست؟

آتونی رحم به نارسایی یا ضعف دیواره رحم بعد از زایمان جنین اشاره می کند. این وضعیت در هر دو حالت زایمان طبیعی و سزارین ممکن است رخ دهد.
به طور طبیعی رحم به سه بخش تقسیم می شود که عبارتند از: فوندوس رحم (بالاترین بخش)، تنه (بخش میانه) و سرویکس (پایین ترین بخش).

دیواره رحم شامل سه لایه پریمتریوم (بیرونی)، میومتریوم (میانی) و اندومتریوم (داخلی) می شود.
بعد زایمان عضلات رحمی میومتریوم معمولا همچنان به انقباض خود ادامه می دهند تا خونریزی از شریان‌های مارپیچی که خون آندومتر را تامین می‌کنند، متوقف کنند. این انقباضات رحمی به صورت مکانیکی جریان خون را کاهش داده و متعاقبا می توانند به پیشگیری از عواقبی نظیر انعقاد یا لخته شدن خون بعد زایمان کمک کنند.

پیشنهاد مطالعه: اختلالات پس از زایمان | افتادگی رحم و روش های درمان

آتونی رحم چیست؟

با این وجود به دنبال ضعف رحم، قادر به انقباضات مورد نیاز نبوده و فرد را در معرض خطر خونریزی پس از زایمان قرار می دهند. آتونی رحم یک اورژانس مامایی در نظر گرفته می شود. به گفته کالج آمریکایی زنان و زایمان، این وضعیت شایع ترین علت خونریزی پس از زایمان بوده و در سطح جهانی یکی از عوامل اصلی مرگ و میر مادران محسوب می شود. البته متخصصان زنان برای مدیریت خونریزی زایمان و برای پیشگیری از بروز این حالت معمولا روش هایی مانند ماساژ دادن شکم بعد از زایمان را انجام می دهند.

علت ضعف رحم بعد زایمان

آتونی رحم به دلیل ناتوانی میومتر رحم در انقباضات کافی در پاسخ به اکسی توسین، هورمونی که بدن قبل و در حین زایمان برای تحریک انقباضات رحم ترشح می کند، ایجاد می شود.

عوامل خطر

بسیاری از عوامل خطر شناخته شده وجود دارند که می توانند شانس ابتلای فرد به آتونی رحم را افزایش دهند.

زنانی که اولین بارداری خود را سپی می کنند، یا اگر بیش از 5 فرزند دارند، در معرض خطر بیشتری قرار دارد. تجربه یک زایمان طولانی مدت، که با مرحله اول زایمان طول کشیده مشخص می شود (یعنی انقباضات اولیه و گشاد شدن دهانه رحم)، همچنین ممکن است خطر آتونی رحم را در مرحله سوم زایمان (یعنی پس از زایمان نوزاد) افزایش دهد. علاوه بر این، قرار گرفتن بیش از حد در معرض داروهای محرک زایمان، مانند اکسی توسین مصنوعی، گاهی اوقات می تواند بدن را حساس کند و متعاقبا منجر به آتونی رحم شود. علاوه بر این، شاخص توده بدنی (BMI) 40 یا بالاتر و سابقه خونریزی های قبلی پس از زایمان نیز از عوامل خطر هستند.

افرادی که دارای رحم بیش از حد گشاد شده یا رحم بزرگتر از حد معمول هستند، مستعد کاهش حجم بافت عضلانی رحم هستند که هیپوتونی نامیده می شود و بنابراین احتمال ابتلا به آتونی رحم بیشتر می شود. گشاد شدگی رحم به‌ویژه اغلب زمانی اتفاق می‌افتد که جنین بزرگ باشد (مانند ماکروسومیا)، زمانی که جنین‌های متعدد وجود دارند، یا زمانی که مقدار زیادی مایع آمنیوتیک جمع می‌شود (یعنی پلی‌هیدرآمنیوس).

آسیب های رحمی موجود می تواند یک عامل خطر اضافی برای آتونی رحم باشد. وجود فیبروم ها، که ضایعات غیرسرطانی ساخته شده از بافت فیبری و عضلانی هستند و معمولا در داخل و اطراف رحم ایجاد می شوند، ممکن است انقباض بدنه رحم را مختل کنند. کوریوآمنیونیت، یک عفونت باکتریایی است که می تواند قبل یا در حین زایمان رخ دهد، همچنین می تواند با آتونی رحم همراه باشد.

با احتمال کمتر، تزریق سولفات منیزیم می تواند تأثیر منفی بر انقباض رحم داشته باشد. تزریق سولفات منیزیم گاهی اوقات برای پیشگیری و درمان تشنج در زنان بارداری که مبتلا به فشار خون بالا هستند، عارضه ای به نام پره اکلامپسی یا افراد باردار مبتلا به اکلامپسی که پره اکلامپسی همراه با تشنج دارند، تجویز می شود.

عوامل خطر

عوامل خطر بالاتر برای ایجاد آتونی رحم شامل اختلالات جفت، مانند جفت اکرتا یا جفت سرراهی، و دیاتز خونریزی (به عنوان مثال، افزایش تمایل فرد باردار به خونریزی یا کبودی).

به طور کلی، افرادی که دارای یکی از عوامل خطر ذکر شده در بالا هستند، در معرض خطر متوسط برای ایجاد آتونی رحم قرار دارند. در حالی که افراد با 2 یا بیشتر عوامل خطر در معرض خطر بالا طبقه بندی می شوند. برای بسیاری از افراد باردار با عوامل خطر شناخته شده، آتونی رحم را می توان قبل از جراحی پیش بینی کرد.

علائم ضعف رحم بعد زایمان

اصلی ترین علائم آتونی رحم، خونریزی بعد زایمان یا از دست دادن خون زیاد بعد زایمان است. این حالت می تواند باعث افت فشار خون شریانی و متعاقبا افزایش ریتم قلبی می شود. برخی از افراد ممکن است درد به ویژه در پایین کمر را تجربه کنند.

تشخیص

ضعف رحم بعد زایمان معمولا به دنبال معاینه فوری بعد از زایمان تشخیص داده می شود. بعد زایمان سزارین، معاینه ارزیابی حجم رحم معمولا شامل لمس مستقیم رحم است. بعد از زایمان واژینال، حجم رحم را می توان از طریق معاینه غیر مستقیم دو دستی ارزیابی کرد، که در آن پزشک در حین انجام معاینه واژینال، یک دست خود را روی شکم فرد قرار می دهد.

معاینه یک فرد مبتلا به آتونی رحم، رحمی را نشان می‌دهد که بزرگ و نرم به نظر می‌رسد که معمولاً به آن رحم باتلاقی می‌گویند. رحم معمولاً حاوی مقدار قابل توجهی خون در حفره خود است و با خونریزی از طریق کانال واژن همراه است. در موارد آتونی موضعی، که در آن فوندوس یا قله راس رحم منقبض بوده اما دهانه رحم منقبض نیست، تشخیص ممکن است دشوارتر باشد.

برای تایید تشخیص می توان سونوگرافی مامایی کنار تخت را نیز انجام داد. تصویربرداری اولتراسوند از رحم ممکن است یک نوار اکوژنیک یا روشن را در داخل حفره رحم نشان دهد که معمولاً مربوط به اجسام باقی‌مانده جفت است که در طول زایمان به طور کامل خارج نشده‌اند.

درمان ضعیف بودن رحم بعد زایمان

در صورتی که چنین شرایطی رخ دهد، پزشکان باید آن را بصورت اورژانسی درمان نمایند.

درمان پزشکی اولیه

پیشگیری و مدیریت اولیه آتونی رحم مستلزم مدیریت فعال مرحله سوم زایمان است. مرحله سوم زایمان شامل انجام ماساژ رحمی است. در هنگام انجام این روش به آرامی انتهای بند ناف بیرون کشیده می شود تا کل جفت از دیواره های رحم جدا شود. ماساژ رحم همچنین می‌تواند به تقویت انقباضات قوی‌تر کمک نموده و خون باقی‌مانده را از رحم خارج کند.

علاوه بر این، ممکن است داروهایی برای بهبود حجم رحم و القای انقباضات رحمی تجویز شود. به عنوان مثال می توان به اکسی توسین مصنوعی اشاره کرد که به صورت داخل وریدی یا عضلانی تجویز می شوند. اقلام دارویی از قبیل متیل ارگونووین و پروستاگلاندین ها مانند 15-متیل پروستاگلاندین، میزوپروستول و دینوپروستون از این دست هستند.

تکنیک های تامپوناد

هنگام تلاش برای متوقف کردن خونریزی غیرقابل کنترل، متخصصان زنان و زایمان ممکن است تکنیک‌های تامپوناد یا اعمال فشار به دیواره‌های رحم را برای محدود کردن از دست دادن خون آغاز کنند. این روش معمولا شامل بسته بندی رحم و واژن با گاز یا باد کردن حفره رحم با بالون باکری است. از آنجایی که این تکنیک‌ها ممکن است فشار زیادی بر مثانه وارد کنند، معمولاً یک کاتتر فولی برای تخلیه مثانه وارد می‌شود.

تکنیک های مدیریت جراحی

در نهایت، اگر مدیریت محافظه کارانه خونریزی پس از زایمان نتواند خونریزی را برطرف کند، ممکن است جراحی مورد نیاز باشد. اولین مرحله کورتاژ رحم است که در آن پزشک داخل حفره رحم را با یک ابزار قاشقی شکل خراش داده و محصولات خونی باقی مانده مانند لخته های خون را از بین می برد. بستن شریان و بخیه زدن شریان اصلی که خون را به رحم می رساند، معمولاً مرحله بعدی است. معمولاً انجام این روش در کنترل خونریزی که از رحم آغاز می شود بسیار مؤثر است. با این حال، اگر انجام این روش کافی نباشد، بستن شریان هیپوگاستریک نیز می تواند انجام شود. هیسترکتومی یا برداشتن رحم، آخرین اقدامی است که برای موارد خونریزی مداوم یا از دست دادن خون چشمگیر در نظر گرفته می شود.

امکان عود آتونی رحم

بایستی گفت امکان رخ دادن ضعف رحم در دو زایمان مختلف وجود دارد. در واقع، اگر فردی قبلا آتونی رحم را تجربه کرده باشد، احتمال دارد در زایمان آینده دوباره این وضعیت را تجربه کند.

منبع

اگرچه احتمال ضعف رحم بعد از زایمان در خانه نادر است، با این وجود با مشاهده هر گونه علائم غیر طبیعی در دوران بارداری خود می توانید با متخصصین زنان و زایمان طبینجا بصورت آنلاین مشورت نمایید.