در دوران بارداری، جفت اکسیژن و مواد مغذی جریان خون مادر را در اختیار کودک در حال رشد قرار می دهد. جفت سر راهی به این معنا است که جفت در انتهای رحم کاشته شده و دهانه رحم را می پوشاند. در دوران بارداری، جفت با کشش و رشد رحم حرکت می کند. طبیعی است که جفت در اوایل بارداری در پایین رحم قرار داشته باشد.
اما با ادامه حاملگی و کشش رحم، جفت به طور معمول به بالای رحم حرکت می کند. در سه ماهه سوم، جفت باید نزدیک بالای رحم باشد. این موقعیت به دهانه رحم کمک می کند تا در طی زایمان راهی برای خروج نوزاد ایجاد نماید.
جفت سر راهی چیست؟
جفت سر راهی وضعیتی است که در آن جفت جنین در پایین رحم قرار می گیرد و دهانه رحم را بطور کامل و یا تا اندازه ای می پوشاند. از آنجایی که دهانه رحم در هنگام زایمان شروع به گشاد شدن می کند بنابراین پایین بودن جفت ممکن است باعث جدا شدن زود هنگام آن از دیواره رحم شود.
شیوع جفت سرراهی
از هر 200 زن باردار 1 زن ممکن است در سه ماهه سوم بارداری خود تحت تاثیر چنین شرایطی قرار بگیرد.
این وضعیت بیشتر در زنانی مشاهده می شود که دارای یک یا چند مورد از موارد زیر باشند:
- داشتن سن بالای 35 سال
- داشتن بیش از چهار بارداری
- بیش از یک کودک
- سابقه سزارین
- سابقه سقط جنین
- جراحی روی رحم
- داشتن جنین دوقلو یا سه قلو
- سیگاری بودن
علت پایین بودن جفت
علت دقیق این شرایط شناخته شده نیست. با این حال، موارد زیر می توانند خطر وجود این شرایط را در شما افزایش دهند:
- داشتن سابقه جراحی رحم (صرف نظر از نوع برش) مانند کورتاژ
- ناهنجاری های داخلی رحم، مانند فیبروم
- جای زخم در لایه داخلی رحم (آندومتریوم)
- ناهنجاری های جفت
انواع مختلف جفت سر راهی
- جفت سر راهی کامل: دهانه رحم کاملاً پوشانده شده است. زایمان سزارین و یا حتی زودتر از موعد مقرر ممکن است به مادر باردار توصیه شود.
- جزیی: قسمتی از دهانه رحم توسط جفت پوشانده شده است. زایمان واژینال هنوز امکان پذیر است.
- حاشیه ای: جفت در انتهای رحم شروع به رشد کرده و به طور معمول به دهانه رحم فشار می آورد اما آن را نمی پوشاند. از آنجایی که مرز جفت با دهانه داخلی سرویکس (دهانه رحم) در تماس است، هرگونه همپوشانی در هنگام زایمان می تواند باعث خونریزی جزئی شود. با این حال، زایمان طبیعی به طور معمول بی خطر است.
علائم پایین بودن جفت
علائم و نشانه های این وضعیت ممکن است متفاوت باشد، اما شایع ترین علامت آن خونریزی بدون درد در سه ماهه سوم بارداری یا بعد از هفته 20 بارداری است. سایر علائم و نشانه های آن شامل:
- انقباضات زودرس
- خونریزی بعد از رابطه جنسی
- خونریزی با رخ دادن گهگاه
- قرارگیری نوزاد بصورت بریچ یا در حالت عرضی
- بزرگ بودن اندازه رحم بیش از اندازه مجاز نسبت به سن حاملگی
عوارض احتمالی
جفت سر راهی یک وضعیت بالقوه تهدید کننده زندگی برای مادر و نوزاد است. برخی از عوارض پایین بودن جفت جنین عبارتند از:
- خونریزی شدید مادر
- شوک به علت از دست دادن خون
- استرس جنینی ناشی از کمبود اکسیژن
- زایمان زودرس
- در صورت تولد زودرس خطرات سلامتی برای نوزاد
- زایمان سزارین اورژانسی
- هیسترکتومی، در صورت خارج نشدن جفت از لایه داخلی رحم
- از دست دادن خون برای نوزاد
- مرگ
تشخیص جفت سر راهی
زنان بارداری که هر نوع خونریزی را تجربه می کنند باید تحت بررسی های دقیق قرار بگیرند. برخی از آزمایشات نیز ممکن است در تشخیص این حالت کمک کننده باشند.
سونوگرافی برای تعیین موقعیت جنین در رحم صورت می گیرد.
از معاینه بالینی واژن باید اکیداً اجتناب شود.
گاهی اوقات تشخیص تفاوت بین جفت سرراهی و جدا شدن جفت دشوار است. کنده شدن جفت وضعیتی است که در آن جفت از دیواره رحم جدا می شود. هر دو بیماری با خونریزی شدید و مشاهده خون قرمز روشن همراه هستند.
اغلب از معاینه واژن برای تشخیص جدا شدن جفت استفاده می شود، اما در مورد جفت سرراهی می تواند باعث خونریزی شدیدتر گردد. اسکن اولتراسوند همیشه در ابتدا انجام شده و در مورد جفت سرراهی از معاینات انگشتی واژن به شدت خودداری می شود. البته ممکن است پزشک معاینه واژینال را با ملایمت انجام دهد تا مطمئن شود خونریزی از دهانه رحم یا واژن رخ نمی دهد.
راهکارهایی برای بالا رفتن جفت
گزینه های درمانی معمولا متفاوت است و درمان به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
- این که جفت سرراهی کامل یا جزئی باشد
- محل دقیق جفت
- مقدار خون از دست رفته
- طول دوره بارداری
- موقعیت نوزاد
- سلامتی نوزاد
- سلامتی مادر
هدف از درمان دارویی در طول بارداری، کاهش علائم و طولانی شدن حاملگی است. پس از تشخیص پایین بودن جفت ، درمان معمولاً شامل استراحت مطلق مادر باردار در رختخواب و ویزیت مکرر است. بسته به سن حاملگی، ممکن است تزریق استروئید برای بلوغ ریه های نوزاد انجام شود. اگر مادر دچار خونریزی غیرقابل کنترل شود، معمولاً بدون در نظر گرفتن طول دوره بارداری، زایمان فوری سزارین انجام می شود. در مورد جفت حاشیه ای امکان زایمان طبیعی وجود دارد، اما پایین بودن کامل یا جزئی جفت مستلزم زایمان سزارین هستند.(1)
اکثر متخصصین زنان و زایمان همچنین توصیه می کنند از انجام فعالیت های زیر خودداری شود:
- اجتناب از داشتن رابطه جنسی در بارداری
- نداشتن سفر
- اجتناب از معاینه لگن
چنانچه لکه های دوران بارداری برایتان نگران کننده شده است می توانید با متخصصین زنان و زایمان طبینجا در این باره مشورت نمایید.
